وجوه و نظایر حدیثی مقاله

حدیث، یکی از ارکان مهم علم و عمل مسلمانان است و رجوع به آن از امور بایسته برای دستیابی به باید و نبایدهای دینی است. از آنجا که حدیث، مشتمل بر الفاظ و جملات است، برای دستیابی به مدلول حدیث، چاره­ای جز مراجعه به الفاظ تشکیل دهندۀ آن نیست. از سویی دیگر، الفاظ نیز گاهی با وجود یک ریشه و اصل معنایی، در معانی متفاوت بنا بر اسباب و دلایلی مانند سیاق و مجازگویی، گاهی با حفظ ساختار صرفی و گاه با تفاوت‌هایی در ساختار صرفی، به کار می‌روند، شناخت این الفاظ و معانی متنوع آن‌ها از اهمیت به سزایی برخوردار است و موجب رفع ابهام در فهم روایت می­گردد. استخراج و جمع‌آوری چنین الفاظی را - در گسترۀ احادیث و ذکر معانی متعدد آن‌ها و گسترۀ به کار رفته برای هر معنا در احادیث - می‌توان به قیاس وجوه و نظایر قرآنی، وجوه و نظایر حدیثی گفت؛ هرچند چنین تعبیری همچنان مصطلح نشده است. در این مقاله به روش کتابخانه­ای و گردآوری و تجزیه و تحلیل داده­ها، تلاش می­شود به این پرسش اساسی پاسخ داده شود که وجوه و نظایر حدیثی چیست؟ با بیان معنای وجوه و نظایر و حوزۀ کارکرد آن نزد مسلمانان و نیز با ذکر مثال‌هایی از احادیث، می­کوشیم تا جایی که ممکن است با ماهیت چنین علمی آشنا شویم و مقدمات کار گسترده در این حوزه را مهیا کنیم.