چکیده:
پیدایش و رشد اندیشه تحلیل اقصادی حقوق در نیم قرن گذشته منجر به توجه به عنصر کارایی در حقوق شده است. ابزارهای تحلیلی این اندیشه نوین در زمینه حقوق قراردادها، چنین امکانی را فراهم می‌کنند که بتوان میزان کارایی دو عمل حقوقی مجزا را نسبت به یکدیگر سنجید و عوامل ناکارآمد هر یک را نیز مشخص نمود. عنصر کلیدی در سنجش کاراییِ ساختار قرارداد، توجه به سه اصل هزینه‌های مبادلاتی کمتر، همکاری بیشتر و انعطاف پذیری بهینه قرارداد است. اعمال این اصول بر قراردادهای نفتی بیع متقابل و مشارکت در تولید نشان می‌دهد که هزینه‌های مبادلاتی قرارداد بیع متقابل بیشتر از مشارکت در تولید است؛ همچنین قرارداد بیع متقابل همگرایی مطلوبی میان منافع کارفرما و پیمانکار ایجاد نمی‌کند و این امر موجب کاهش سودهای ناشی از همکاری میگردد. در زمینه انعطاف پذیری نیز قرارداد مشارکت در تولید در وضعیت بهتری قرار دارد؛ زیرا ساختار قرارداد مزبور این امکان را به طرفین می‌دهد که، چه در زمان انعقاد و چه در زمان اجرای قرارداد، تطابق و هماهنگی بیشتری میان مفاد و ساختار قرارداد با شرایط ویژه خود پدیدآورند. شناخت نقاط ناکارآمد قرارداد بیع متقابل از طریق اعمال ابزارهای تحلیل اقتصادی قرارداد بر آن،
این فایده را به دنبال دارد که با اصلاح قرارداد می‌توان مجموع سود طرفین از اجرای پروژه را افزایش داده و چارچوب مناسب‌تری برای همکاری جهت استخراج منابع نفتی ایجاد نمود.
خلاصه ماشینی:
لذا زمانی که در این مقاله صحبت از کارایی یا عدم کارایی قراردادهای بیع متقابل و مشارکت در تولید میشود، عبارت کارایی صرفا ناظر بر ساختار قرارداد است ؛ درواقع هدف اصلی این مقاله سنجش هر یک از قراردادهای مشارکت در تولید و بیع متقابل با محک سه عامل هزینه های مبادلاتی، همکاری 1- Le leuch, Honoré, "Contractual Flexibility in New Petroleum Investment Contract", in: Petroleum Investment Policies in Developing Countries, Edited by Beredjick, Nicky &Wälde, Thomas, Graham and Trotman Publishing, 1988, p.
اگر در قرارداد، میزان سود نماینده ناشی از اجرای قرارداد به صورت ثابت ٤٠ریال تعیین شده باشد، وضعیت طرفین به شرح جدول ذیل است : سطوح همکاری 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 سود خالص اصیل 100 200 300 400 500 600 700 800 900 1000 سود ناخالص نماینده 40 40 40 40 40 40 40 40 40 40 هزینه نماینده 10 22 34 46 58 70 82 94 106 118 سودخالص نماینده 30 18 6 -6 -18 -30 -42 -54 -66 -78 1- Walker, Bruce, "Monitoring and Motivation in Principal-Agent Relationships: Some Issues in the Case of Local Authority Services", Scottish Journal of Political Economy, Vol. 47, 2000, pp.
»٢ لکن همانطور که اشاره شد، تغییر اقتصادی صرفا ناظر به افزایش قیمت نفت و کاهش هزینه ها و در نتیجه سود هنگفت برای پیمانکار خارجی نیست ، افزایش هزینه ها و کاهش قیمت نفت هم سبب تغییر در شرایط اقتصادی پروژه میگردد که قرارداد باید در این زمینه نیز انعطاف پذیر باشد تا با 1- Van Aaken, Anne, "International Investment law Between Commitment and Flexibility: A Contract Theory Analysis", Journal of International Economic Law, Vol. 12, No. 2, 2009, p.
(
, 
, 
)
