چکیده:
صلح و همزيستي مسالمت آميز از توصيه ها ي الهي در قرآن و از اهداف مهم انبيا، به ويژه پيامبر اسلام است. بر همين اساس، تحكيم و گسترش وحدت و اخوت در بين همه اقشار جامعه و ارتباط سالم با ديگر ملل، از اهداف اجتماعي اسلام محسوب مي شود؛ به طوري كه در حكومت اسلامي مدينه، پيامبر علاوه بر عقد اخوت ميان مسلمانان مهاجر و انصار، پيمان نامه ها يي را با قبايل و اقوام يهودي، مسيحي و غيره امضا نمود تا با عمل به قانون اساسي حكومت اسلامي، صلح و همزيستي حكم فرما باشد. آنچه كه از نظر اسلام اهميت دارد، آرامش، امنيت، رفاه و زندگي انساني و الهي به دور از تفرقه و اختلاف و ظلم پذيري است كه در قالب آموزه ها ي ديني عرضه شده است. اين آموزه ها ، همواره مورد توجه رهبران و مصلحين بزرگ مسلمان قرار داشته است. امام خميني به عنوان يكي از همين رهبران كه هدفي جز احياي اسلام ناب محمدي نداشت، ضمن تبيين مفهوم واقعي صلح، دولتها و ملتها را به صلح و زندگي مسالمت آميز فرا مي خواند. از منظر ايشان، نتيجه اتحاد و همبستگي اقوام و ملتها با يكديگر موجب پيروزي، اقتدار، خود كفايي و سازندگي مي شود.
امام، سياست جمهوري اسلامي را نه تنها قطع رابطه با دولتها و قدرتهاي ديگر نمي دانست، بلكه بر تحكيم روابط حسنه و انساني نيز تاكيد داشت و معتقد بود تا زماني كه دولتهاي ديگر قصد تجاوز و دخالت و ظلم نداشته باشند، اين رابطه برقرار مي ماند. صلحي را كه با سرپوش گذاشتن بر تجاوز و جنايت همراه باشد، صلح تحميلي و دروغين ميدانست و محكوم مي نمود. از منظر ايشان، صلح و همزيستي مسالمت آميز، تشويق جانيان و جنايتكاران به ادامه ظلم نيست؛ نيز معتقد بود، صلح هنگامي جايگاه اسلامي و انساني خود را پيدا ميكند كه ملتها و دولتها به حقوق خود قانع باشند. كليد اين امر از نظر ايشان، ملاك قرار دادن قرآن براي تحقق صلح واقعي است. مجموعه آموزه ها ي مبتني بر صلح و همزيستي مسالمت آميز كه در كلام و سيره امام خميني تجلي يافت، رهيافتي براي بازآفريني حركت احياگرانه اسلامي شد كه پس از گذشت سه دهه از پيروزي انقلاب اسلامي در قالب ادبياتي جديد همچون«تمدن نوين اسلامي»، «سبك زندگي اسلامي»، ... بروز يافته است. اين رويكرد اصيل كه ريشه در مباني اسلام ناب دارد، ايشان را از يك سو به عنوان نظريه پرداز احياگري اسلامي مبتني بر صلح و همزيستي به جهان بشريت معرفي نمود، و از سوي ديگر، موجد پديد آمدن مجموعه اي از قواعد و اصول لازم براي تحقق جامعه اي مبتني بر اين اصول گرديد. اين پژوهش با هدف بازشناسي رويكرد تمدن ساز اسلامي مبتني بر صلح و همزيستي مسالمت آميز كه در كلام و سيره امام خميني ديده مي شود، قصد پاسخ گويي به اين سوال را دارد: آراء و نظرات امام خميني در موضوع صلح و همزيستي مسالمت آميز چيست و چگونه ميتواند به حركت احياگرانه اسلامي منجر شود؟ در پاسخ به سوال فوق، اين فرضيه مطرح شده: توانمندي بالاي علمي و فقاهتي امام خميني در شناخت و استخراج اصول همزيستي مسالمت آميز نهفته در كلام وحي و احاديث، همراه با تجربيات عملي ايشان در تحقق اين اصول، الگويي را فرا روي جامعه بشري براي تحقق حركت احياگرانه اسلامي قرار داد كه مي تواند به حركت تمدن ساز نويني منجر شود. اين پژوهش به روش توصيفي- تحليلي، تلاش مي نمايد تا الگويي در اين راستا تدوين نمايد.
Peace and peaceful coexistence both were among the most important purposes of Prophets، specially Prophet Mohammad who، besides singing some brotherhood pacts with Muslim tribes and the communities as well as the Migrants and Helpers، he also concluded some pacts with the Christian and Jewish communities to consolidate the newly established state in Medina. In the Quran، not only peace and peaceful coexistence do not depend on the ideology، but also Muslims can have constructive relations with different nations; evenwith the unbeliever groups. Accordingly to Imam Khomeini، invited all groups to peace. From his perspective، victory، authority، independence and prosperity would be the result of unity and solidarity of all groups، tribes and nations and the policy of Islamic Republic is develop fair relations with others based on humanitarian principles. When governments and nations are consent with their rights، then، peace will find its Islamic and humane position. The key to achieve this according to Imam Khomeini is to consider the Quran as the criterion. These teachings introduced Imam Khomeini as a revivalist theoretician of peace and peaceful coexistence and also led to the creation of a set of rules and laws for realization of a society based on peace and peaceful coexistence. The objective of this research is to identify the approach to establishment of Islamic civilization based on peace and peaceful coexistence from the perspective of Imam Khomeini. This main question of this research is: What is the position of Imam Khomeiniabout peace and peaceful coexistence and how can it lead to creation of Islamic revivalist movement? The hypothesis: Imam Khomeini`s command of jurisprudence and his individual inference in understanding and extracting the principals of peaceful coexistence in the Quran، traditions، and his own practical experiences have presented a model for human society that can lead to a movement for establishment of a new Islamic civilization. Analytical and descriptive method has been employed to study the hypothesis.
خلاصه ماشینی:
در رابطه با انديشه هاي امام خميني در رابطه با صلح و همزيستي مسالمت آميز اسلامي ، پژوهش هايي از جمله کرامت انســاني و مباني قرآني آن از نگاه امام (مودب ، ١٣٨٦: ١٣٦- ١٦١)، مردم ســالاري ديني و حقوق اقليت ها در نظريۀ سياسي امام خميني (لک زايي ، ١٣٨٣: ٩١- ١٢٠)، عدالت جهاني در انديشۀ امام خميني و نظريۀ انتقادي روابط بين الملل (جوادي ارجمند، ١٣٩٠: ٩٩- ١٢٤)، راهبردها و بايسته هاي سياست خارجي و ديپلماسي جمهوري اسلامي از ديدگاه امام خميني و مقام معظم رهبري (اخوان کاظمي ، ١٣٩١: ٣- ٢٤)، انجام شده است .
مؤسسۀ تنظيم و نشر آثار امام خميني نيز آثاري نه مشخصا با اين نام ، ولي با عناويني چون سياست خارجي و روابط بين الملل ، وحدت ، استضعاف ، اسلام ناب ، استکبار و جنگ و دفاع از ديدگاه امام خميني منتشر کرده ، اما مشخصا با اين عنوان صلح و همزيستي مسالمت آميز از نظر امام خميني و جايگاه آن در حرکت احياگرانۀ اسلامي ، ديده نشده است .
جايگاه صلح و همزيستي مسالمت آميز در بازآفريني حرکت احياگرانۀ اسلامي خداوند با آفرينش جهان بر پايۀ نظم و قانون و حاکم نمودن سنت ها و قوانين لازمۀ طبيعت و با خلق اولين انسان به عنوان پيامبر، هدف از آفرينش را که اجراي احکام و قوانين الهي به منظور تحقق ارزش هاي ديني و شــکوفا ســاختن استعدادهاي افراد جامعه و رساندن آنان به کمال و نظام عدل زير سايۀ حکومت به رهبري پيامبران است ، مشخص مي سازد (احزاب .