چکیده:
اگرچه بیش تر پژوهشگران حوزه گسترش هسته ای، آنارشی در سیستم بین الملل و تهدیدات محیطی را به عنوان اصلی ترین انگیزه دولت ها در تلاش برای دستیابی به تسلیحات کشتار جمعی مدنظر قرار می دهند؛ با این حال، در پاسخ به این پرسش که «چگونه تهدیدات امنیتی بر تصمیم دولت ها به اشاعه تاثیر می گذارد؟»، چارچوب تحلیلی منسجمی در دست نداریم.
از این رو، مقاله حاضر، چارچوبی تحلیلی ارائه می دهد که با بررسی سه متغیر «سطح تهدیدات محیطی»، «قدرت نسبی کشور اشاعه گر» و «ضمانت امنیتی موثق»، نحوه کنش متقابل راهبردی این سه متغیر و برآیند تاثیر آن بر وضعیت هسته ای کشور اشاعه گر مورد بررسی قرار می گیرد. در پاسخ به این پرسش که «چرا برخی کشورها علی رغم مواجهه با تهدیدات امنیتی مخاطره آمیز، از اقدام در راستای هسته ای شدن اجتناب می کنند؟»، این فرضیه مطرح می شود که کشور اشاعه گری که از حمایت متحد هسته ای متعهد (استقرار تسلیحات هسته ای خارجی در خاک کشور اشاعه گر) برخوردار است، انگیزه ای برای هسته ای شدن ندارد که این چارچوب تحلیلی پیشنهادی با استفاده از الگوهای تاریخی توسعه هسته ای آزموده می شود.
خلاصه ماشینی:
(جعفری و پیرمحمدی، ١٣٩٤: ١٩١) چرا کشورهایی با دشمنان قدرتمند (اتحاد شوروی در پایان دهه ١٩٤٠، چـین در ابتـدای دهه ١٩٦٠ و پاکستان در سال ١٩٩٠) هسته ای شدند، در حالی که سایر کشورها در مواجهـه بـا تهدیداتی به همان نسبت خطرناک، از دستیابی به تسلیحات کشتار جمعی خودداری کـرده انـد؟ چرا برخی از متحدان آمریکا مانند فرانسه ، پاکستان و آفریقای جنوبی به تسلیحات اتمی دسـت یافتند، اما برخی دیگر از متحدان آمریکا مانند کره جنوبی، سوئد و آلمان غربی یا هـیچ اقـدامی در زمینه دستیابی انجام ندادند و یا از ادامه برنامه هسته ای منصرف شدند؟ چه زمانی تعهـدات امنیتی قدرت های هسته ای در قبال متحدان غیرهسته ایشان به منع گسترش میانجامد؟ در پاسخ به این پرسش ها بـا اسـتفاده از نمونـه هـای تـاریخی اشـاعه هسـته ای، مـا یـک چارچوب تحلیل امنیت محور ارائه میدهـیم کـه عـلاوه بـر تأکیـد بـر اهـداف امنیتـی کشـور اشاعه گر، میزان تأثیر دشمنان و متحدان را بر فرآیند هسته ای شدن کشور اشاعه گر مورد بررسی قرار خواهد داد.
این کـنش متقابـل به نوبه خود به دو عامل وابسته است : ١- میزان قدرت نسبی کشور اشـاعه گـر؛ ٢- آیـا کشـور اشاعه گر، متحد هسته ای قابل اعتماد دارد یا خیر؟ به هر میزان قدرت نسبی کشور اشاعه گر بیش تر باشـد، احتمـال تـلاش در جهـت دسـتیابی بـه تسلیحات هسته ای افزایش می یابد، زیرا در محاسبات راهبردی این کشـور، تـأثیر تسـلیحات اتمـی بـر امنیت ، هزینه های اقدام در جهت اشاعه را توجیه پذیر میسازد، اما در صـورتی کـه کشـور اشـاعه گـر از لحاظ قدرت نسبی ضعیف باشد، فاکتور متحد هسته ای، نقش مهمی در تصمیم کشور اشاعه گر خواهـد داشت .