چکیده:
نقد جامعهشناختی، یکی از شیوههای کارآمد نقد متون ادبی، بهخصوص رمان، است. در این شیوه، ارتباط ساختار و محتوای رمان با وضعیت و دگرگونیهای جامعه و محیطی که در آن متولد شده، بررسی میشود و چگونگی انعکاس و بازنمایی هنرمندانۀ جامعه در جهان تخیلی اثر ادبی، نقد و تحلیل میشود. این پژوهش بر پایۀ چهارچوب نقد جامعهشناسی، به تحلیل یکی از برجستهترین آثار نویسندۀ مشهور فلسطینی، جبرا ابراهیم جبرا، میپردازد. پژوهش حاضر، در پی پاسخگویی به این پرسش اساسی است که آیا نقد جامعهشناختی در رمان صیادون فی شارع ضیق قابل تطبیق است؟ فرضیۀ پژوهش بر این مدعاست که جبرا در داستان خود، به انعکاس اوضاع جامعۀ زمان خود در قالب اثر ادبی پرداختهاست. در پژوهش پیش رو، از روش تحلیلی ـ توصیفی برای تطبیق نقد جامعهشناختی در داستان صیادون فی شارع ضیق این نویسنده بهره گرفته شدهاست. از مهمترین نتایج پژوهش، این است که جبرا با خلق شخصیتهایی از طبقات مختلف جامعه، به انعکاس شرایط اجتماعی جامعه در برههای خاص میپردازد.
Sociological approach is one of the most efficient critical approaches of literary works، particularly novels. The relation existing between the novel's structure and content to the changes of the society and living conditions and the artistic reflection and representation of society in fantastic world of a literary work is studied in this approach. Based on the principles of sociological approach of criticism، one of the most prominent works of Palestinian well-known author، Jabra Ibrahim Jabra has been studied in present research to answer to this main question if the sociological approach is applicable to the novel "Hunters in a narrow street"? The research hypothesis is that Jabra tries to reflect the social situation of his period in the form of a literary work. A hunter in a narrow street was written after author’s staying in Bagdad following the occupation of Palestine by Zionists in 1948. Evoking bitter memories of his homeland’s occupation، Jabra، in this novel، points to the tragic realities of Iraq and the pathetic social situation of Bagdad’s residents. The result of present research، conducted through an analytical-descriptive method، shows that Jabra reflects the social situation in a specific period creating characters from different classes of society.
خلاصه ماشینی:
در این شیوه ، ارتباط ساختار و محتوای رمان با وضعیت و دگرگونی هـای جامعـه و محیطـی کـه در آن متولـد شـده ، بررسـی می شود و چگونگی انعکاس و بازنمایی هنرمندانه جامعه در جهان تخیلی اثر ادبی ، نقد و تحلیل می شـود.
پژوهش حاضر، در پی پاسخ گویی به این پرسش اساسی است که آیا نقد جامعه شناختی در رمان صیادون فی شارع ضـیق قابـل تطبیـق اسـت ؟ فرضـیه پـژوهش بـر ایـن مدعاست که جبرا در داستان خود، به انعکاس اوضاع جامعه زمان خود در قالب اثر ادبی پرداخته اسـت .
در این شیوه نقد، اثر ادبی از این دیدگاه که اجتماع و هنرمند و اثر او بـا یکـدیگر رابطه ای زنده و جداییناپذیر دارند، بحث و ارزیابی می شوند؛ بنابراین ، منتقـد بـه دقـت از زمان و مکانی که نویسنده در آن زیسته و اثر ادبی در آن به وجود آمده ، آگاهی کامل بـه دست می آورد تا بتواند اثر را به منزله واکنش روحیه هنرمند به جامعه و برداشت های او از محیط ، مطالعه کند (میرصادقی ، جمال و میمنت میرصادقی ، ١٣٧٧: ٢٦٧).
اصلی ترین هدف ما، بررسی و به نمایش گذاشتن تأثیر اوضاع سیاسی و اجتماعی حاکم در زمان نویسنده در ایـن داسـتان ، و بـه خصـوص عناصـر شخصـیت و درون مایه است .
از شخصیت های دیگر داسـتان کـه جمیـل بـا آن آشـنا مـی شـود «سـلمی » اسـت ؛ زنـی تحصیل کرده از طبقه بوژوا، همسر «احمد ربیضـی »، از دولـت مـردان ثروتمنـد و بـانفوذ و فئودال جامعه که اختلاف سنی زیادی با همسرش دارد.