چکیده:
ارزیابی آثار سرمایهگذاری آموزشی بر رشد اقتصادی به تفکیک نوع آموزش طی سالهای اخیر مورد توجه جدی صاحبنظران و سیاستگذاران بوده است؛ در عین حال، دستاوردهای پژوهشی در کشورهایی چون ایران شواهدی سازگار فراهم نمیکنند. هدف اصلی این مقاله، ارزیابی عوامل رشد اقتصادی ایران با تاکید بر تاثیر آموزش عمومی در مقایسه با آموزش عالی و همچنین بازنمایی علل ناسازگاری در یافتههای تجربی است؛ در این رابطه، تاثیر برخی از مهمترین چالشهای نظری و روششناسی بر برآوردهای تجربی که بهشدت اعتبار یافتهها را متاثر میسازند، ارزیابی میشود. اطلاعات آماری از منابع بانک مرکزی و مرکز آمار ایران برای دوره 89-1338 استخراج شده است. یافتههای تجربی نشان میدهند: 1) برآوردهای تاثیر عوامل رشد اقتصادی، نسبت به ساختار الگو و نوع متغیر استفادهشده، و نسبت به روشهای مقابله با مشکلات اقتصادسنجی، بسیار حساساند و نتیجه ارزیابیها را تغییر میدهند، 2) آموزش عامل رشد اقتصادی است و آثار خارجی مثبت نیز دارد، 3) سرمایه انسانی حاصل از سطوح مختلف تحصیلی تاثیری متفاوت بر رشد اقتصادی میگذارد، و 4) از میان الگوهای برازششده، تنها الگوهای جدول 8 مناسبترین برآوردها را از لحاظ مبانی نظری اقتصاد رشد و آزمونهای اقتصادسنجی، فراهم میکنند؛ بر اساس برآوردهای الگوهای مذکور سرمایهگذاری فیزیکی، سرمایهگذاری آموزشی، نرخ رشد جمعیت، استهلاک و تحولات فنی، جزو عوامل اصلی رشد اقتصادی ایران هستند. میزان تاثیر سرمایهگذاری آموزشی بیشتر از میزان تاثیر سرمایهگذاری فیزیکی (75/0 در مقابل 49/0) برآورد شده است. یافتهها همچنین وجود آثار خارجی ناشی از تراکم سرمایه انسانی (234/0) و نیز اینکه آموزشهای عمومی تاثیر بهمراتب بیشتری بر رشد اقتصادی ایران دارند را تایید میکنند. چنین یافتههایی، اولویت سرمایهگذاری آموزشی نسبت به سرمایهگذاری فیزیکی و نیز آموزش عمومی نسبت به آموزش عالی را برای تصمیمگیران تخصیص منابع آشکار میکند.
خلاصه ماشینی:
برآورد تأثیر آموزش /سرمایۀ انسانی بر رشد اقتصادی ایران در پژوهشهای تجربی منتخب مطالعه متغیر وابسته روش الگوسازی متغیر آموزش سایر متغیرها دورة / تخمین نوع ضریب آماره t مطالعه تاری و ارضرومچیلر (١٣٨١) نرخ رشد تولید کل علیت گرنجر-هم انباشتگی مخارج رسمی آموزش 0/061 4/3 رشد سرمایه فیزیکی، رشد نیرویکار، تورم 1342-77 نیلی و نفیسی (١٣٨٢) لگاریتم GDP به ازای یک نفر شاغل حداقل مربعات معمولی متوسط سال تحصیل نیروی کار 0/11 4/0 سرمایه فیزیکی سرانه 1358-80 تقوی و محمدی (١٣٨٥) نرخ رشد GDP حداقل مربعات معمولی رشد متوسط نیروی کار 0/81 1/8 I/GDP ، رشد صادرات نفتی، رشد جمعیت فعالی 1338-81 علمی و جمشیدنژاد (١٣٨٦) لگاریتم GDP حداقل مربعات معمولی لگاریتم (متوسط سال تحصیل ´ شاغلان ) 0/41 4/2 موجودی سرمایه فیزیکی 1351-82 هوشمند و دیگران (١٣٨٧) لگاریتم GDP *ARDL: کوتاه مدت بلندمدت متوسط سالهای تحصیل 0/203 0/58 8/3 4/4 نیروی کار، موجودی سرمایه فیزیکی، صادرات 1357-85 شهبازی و حسنی (١٣٩١) لگاریتم GDP (قیمت ١٣٧٦) VAR و علیت گرنجری لگاریتم نرخ باسوادی شاغلان 0/33(1) 15/1 لگاریتم سرمایه فیزیکی 1375-86(فصلی ) مهرگان و دیگران (١٣٩١) لگاریتم GDP (قیمت ١٣٧٦) هم انباشتگی یوهانسن لگاریتم نرخ باسوادی بزرگسالان 0/38(2) 0/62(2) - لگاریتم تشکیل سرمایه فیزیکی، روند 1338-86 نادری (١٣٩٣) لگاریتم GDP (قیمت ١٣٧٦) حداقل مربعات (با وضعیت مانایی سریها) لگاریتم نسبت محصلان به جمعیت ١٠+ 0/83(3) 21/4 لگاریتم نرخ سرمایه گذاری فیزیکی، لگاریتم نرخهای کاهنده ، متغیرمجازی 1338-89 * ARDL= الگوی خودبازگشت با وقفه های توزیعی (١) مقدار ضریب متغیر سرمایۀ انسانی در الگوی رشد بلندمدت ، از الگوی اول جدول ٤ استخراج شده است .