چکیده:
اخباریان قرن 11 اگر چه مدعی زدودن پیرایه های عقلانی از دین و پیروی از اخباریان زمان ائمه بودند اما در واقع با آنها تفاوت بنیادین داشتند. آنها دخالت فهم انسانی را در حوزه دین مردود می شمردند و این روش را در حوزه های مختلف دین بکار می بردند و علاوه بر اینکه مانند عقل گرایان عقل را قادر به جعل حکم شرعی نمی دانستند، در کشف حکم شرعی نیز تمایل چندانی به استفاده از عقل نداشتند. چنانچه با وجود پذیرش ذاتی بودن حسن و قبح، وجوب و حرمت ذاتی را رد می کردند. آنها حکم شرعی را بر لوازمی که عقل پس از صدور حکم شرعی و با توجه به آن، استخراج می کند، بار نمی نمودند و معتقد بودند عقاید را فقط باید از راه ائمه به دست آورد؛ اگر چه گاهی در اثبات مبانی شریعت احساس نیاز به عقل پیدا کرده اند. در بحث تعارض عقل و نقل نیز نقل را مقدم می ساختند. در این تحقیق، از روش توصیفی استفاده شده است و روش جمع آوری اطلاعات، کتابخانه ای می باشد.
خلاصه ماشینی:
"اما با دقت در عباراتی دیگر از ایشان مانند (استرآبادی، ١٣٢١ق ، ص ١٦١) و آنچه از فیض کاشانی نقل شد، به نظر میرسد آنها نتایجی که از قاعده حسن و قبح استفاده میشود را قبول دارند؛ اما باز این احتمال نیز بعید به نظر نمیرسد که ایشان ، این نتایج را از آن جهت که در نقل و روایات وارد شـده اسـت پذیرفته اند نه از آن جهت که نتیجه یک قاعده عقلی میباشد.
اما اینکه آیا عقـل نیـز قـدرت درک آن مصالح و مفاسد ذاتی را دارد یا نه و اگر دارد، آیا لازمـه آن حکـم عقلـی، حکـم شرعی است و اگر اینگونه است آیا چنین قطعی حجت اسـت یـا نـه ، مبـاحثی اسـت کـه اخباریان دقیقا مشخص نساخته اند که برای رد قاعده حسن و قبح عقلی در فقه ، کدامیک از این مراحل را قبول ندارند.
(استرآبادی، ١٣٢١ق ، صص ١٢٩، ١٣١، ١٣٦) سید نعمت الله جزائری نیز در مورد اقسام دلیل عقل و حکم آنها میگوید: «اقول اما قولهم بنفی حجیه دلیل العقل باقسامه فهو حق لان الشارع سد بـاب العقـل و منعـه مـن الدخول فی الاحکام الالهیه » (جزائری، ١٤٠١ق ، ص ٤٤) ٣-٢-٢-٢ استفاده از عقل در شکل دادن قیاس عقل یک زمان میتواند به عنوان منبعی مستقل از قرآن و سنت مطـرح باشـد، کـه این ، همان بحث حسن و قبح عقلی بود که گذشت و هم میتوان عقل را به عنوان ابزاری در خدمت سایر منابع قرار داد تا حکم شرعی را از منابعی چون قرآن و سنت استنتاج نماید."