چکیده:
ﯾﮑﯽ از رﺳﻤﯽ ﺗﺮﯾﻦ ﺷﯿﻮه ﻫﺎی ﺑﺤﺚ و اﺳﺘﺪﻻل، روش ﻣﻨﺎﻇﺮه اﺳﺖ. ﻣﻨﺎﻇﺮه، ﻧﻮﻋﯽ ﮔﻔﺘﮕﻮی ﻋﻠﻤﯽ ﺑﻪ ﻫﺪف ﺷﻨﺎﺧﺖ آراء و ﻧﻈﺮﯾﺎت دﯾﮕﺮی اﺳﺖ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﻫﺎی ﺳﺎﻣﺎن ﯾﺎﻓﺘﻪ و ﻫﺪﻓﻤﻨﺪ، ﻫﺮ ﻃﺮف ﻣﯽ ﮐﻮﺷﺪ ﺗﺎ ﺑﺮاﺳﺎس روش ﭘﺮﺳﺶ و ﭘﺎﺳﺦ، اﻓﮑﺎر دﯾﮕﺮی را ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ و ﺑﺎ ﻧﻘﺪ آن، درﺳﺘﯽ و ﻧﺎدرﺳﺘﯽ ﻓﮑﺮ و ﻧﻈﺮی را اراﺋﻪ دﻫﺪ و ﻣﻮﺟﺒﺎت ﺗﻐﯿﯿﺮ و ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻧﮕﺮش و ﺑﯿﻨﺶ ﻃﺮ ﻣﻘﺎﺑﻞ و ﯾﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن را ﻓﺮاﻫﻢ آورد. در ﻣﻨﺎﻇﺮات اﺳﻼﻣﯽ، ﻫﺪف واﻗﻌﯽ، ﺑﺮﻃﺮف ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻣﻮاﻧﻊ و ﮐﺸﻒ ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ و ﺗﻨﻬﺎ اﺑﺰارﻫﺎی وﺻﻮل ﺑﻪ ﺣﻖّ و ﮐﺸﻒ ﺣﻘﺎﯾﻖ، ﻋﻘﻞ، ﻣﻨﻄﻖ، دﻟﯿﻞ و ﺑﺮﻫﺎن اﺳﺖ و ﻣﻌﯿﺎر ﺻﺤﺖ و ﺳﻘﻢ اﺳﺘﺪﻻل ﻧﯿﺰ، ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ آن ﺑﺎ واﻗﻊ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ. ﻟﺬا، ﮔﻔﺘﮕﻮ و ﻣﻨﺎﻇﺮه، ﻋﺎﻣﻠﯽ ﺑﺮای ﺑﺮوز اﻧﺪﯾﺸﻪ ﻫﺎ و ﺑﺎور ﻫﺎﺳﺖ؛ ﮐﻪ در ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﯾﮏ ﮔﻔﺘﻤﺎن ﻋﻠﻤﯽ و ﺳﺎﻟﻢ و در ﺗﻀﺎرب اﻓﮑﺎر و اﻧﺪﯾﺸﻪ ﻫﺎ، ﺑﺴﺘﺮی ﺑﺮای رﺷﺪ و ﺷﮑﻮﻓﺎﯾﯽ ﻋﻘﻮل و ﻇﻬﻮر ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﯽ ﮔﺮدد.
خلاصه ماشینی:
"(شریفی، 1392، ص 231 و 232) 2-4- انگیزه های منفی گاهی هدف از مناظره، صرفا غلبه بر طرف مقابل و به کرسی نشاندن سخن باطل و نادرست و غیر مستدل خود است؛ یعنی انسان با اینکه می داند سخن یا ادعای او باطل و نادرست است، اما باز هم بر آن پافشاری می کند و کار را به جدال و مراء می کشاند؛ که این یکی از بزرگترین و خطرناک ترین رذایل اخلاقی است.
(فیض کاشانی، 1372، ج 1، ص 194) از نشانه های الهی بودن هدف مناظره، این است که مناظره کننده جز در مواردی که امید تأثیر در طرف مقابل وجود دارد، وارد مناظره نگردد و اگر بداند طرف بحث او، سخن وی را نمی پذیرد، زیر بار حق نمی رود و بر رأی و نظر خود پافشاری می کند- اگر چه خطا و اشتباه او کاملا روشن باشد، مناظره با او جایز نیست؛ زیرا بر این گونه مناظرات، آفات و نتایج سوئی مترتب می گردد.
(شهیدی، 1378، نامه 77، ص 358) 4- 6- توجه به گفته و نه به گوینده یکی از آداب اخلاقی مناظره و گفتگو که رعایت آن موجب می شود تا مناظره از مسیر درست خارج نشود، این است که طرفین در بحث و گفتگوی خود همواره باید به بررسی ادله و مستندات یکدیگر بپردازند و هرگز نباید اجازه دهند که مسائل حاشیه ای چون انگیزه خوانی و بیان اهداف و نیات سوء طرف مقابل و امثال آن، در روند گفتگو اخلال ایجاد کند."