چکیده:
حکم اولیه افرادی مانند کرایهدهندگان چارپایان (مکاری)، شتربانان (جمال)، پیکهای نامهبر (برید) و رانندگان، اتمام نماز و گرفتن روزه است؛ اما در روایتهای معتبره برای این حکم، تقییدی مطرح شده است؛ به این صورت که اگر این افراد در سیر خود سرعت غیر متعارفی را در پیش بگیرند که در اصطلاح روایتها به این حالت حرکتی «الجدّ فی السیر» گفته میشود باید نماز خود را قصر بخوانند و افطار کنند. برخی از فقیهان نسبت به این روایتها ادعای اعراض کرده و بر طبق آن فتوا ندادهاند.این نوشتار در صدد بررسی سندی و دلالی روایات «الجدّ فی السیر» و ادعای اعراض اصحاب از آنهاست.
خلاصه ماشینی:
تذکر یک اشتباه در کلام بزرگان همانطور که از نقلقول شیخ کلینی و شیخ طوسی رحمة الله علیهما روشن شد، شیخ کلینی بعد از نقل روایت، فقط معنای آن را گفته است: «و معنی جد به السیر یجعل منزلین منزلا» 4 و دیگر محملی برای روایتها بیان نکرده است که ظاهرش پذیرش تقیید روایتهای اولیه کثیر السفر به روایتهای جد فی السیر است؛ اما مرحوم شیخ طوسی بعد از اینکه این تفسیر معنایی را با عبارت «قال (الکلینی) هذا محمول علی من یجعل المنزلین منزلا» نقل کرده، خودشان محملی را بیان کرده که همان تفصیل بین منزل و راه است و قرینه این حمل را مرفوعه محمد بن عمران اشعری میداند؛ بنابراین در کلام شیخ کلینی رحمة الله علیه عین و اثری از این حکم که «فیقصر فی الطریق و یتم فی المنزل: در راه، نماز قصر و در منزل نماز تمام است» وجود ندارد بلکه این حمل نظر شیخ طوسی رحمة الله علیه است؛ اما با کمال تعجب در کلام بسیاری از فقیهان این حمل را به شیخ کلینی رحمة الله علیه نسبت داده و مختلف الشیعة فی أحکام الشریعة، ج 3، ص 107.
مرحوم شهید اول رحمة الله علیه وی نیز به اعتبار این روایتها اذعان کرده است و برای این حکم نیز حکمتی به این صورت بیان میکند عسر -که حکمت قصر نماز در سفر است- در این سفرها حتی برای افرادی که کثیر السفر هستند نیز وجود دارد؛ بنابراین حکم مسافر دوباره بار میشود.