چالش های اجتماعی، هویتی و ساختاری خاورمیانه (مطالعه موردی عراق) مقاله

خاورمیانه محدوده جغرافیایی پیچیده ای دارد و وقایع آن در صد سال گذشته جهان را متاثر کرده است. هر چند موضوعات مختلفی در حوزه های سرزمینی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی خاورمیانه را به سمت منازعات گسترده پیش می برد، اما امروزه منازعه در مقیاس استراتژیک و مبتنی بر منافع قدرت ها در این منطقه جریان دارد. از زمان وقایع یازده سپتامبر، عوامل جدید مانند تروریسم القاعده ای، بحران های منطقه ای در افغانستان، عراق، سوریه و لبنان، همراه با افزایش نقش شیعیان در ساختار قدرت منطقه و البته ایران هسته ای، سیاست و امنیت خاورمیانه را به امنیت بین المللی پیوند داده و مسائل خاورمیانه را بین المللی و عمومی کرده است. این پژوهش به تجزیه و تحلیل مناقشات و چالش های موجود در منطقه خاورمیانه با مطالعه موردی عراق و نقش جمهوری اسلامی ایران پرداخته و به موضوعات امنیتی مرتبط میان کشورهای منطقه می پردازد. همچنین، این که ایران چگونه می تواند با بهره گیری از فرصت ها و مواجهه مدبرانه با تهدیدها، موقعیت و جایگاه منطقه ای و بین المللی خود را ارتقا بخشد بررسی می گردد.

لذا، منازعات در خاورمیانه را حول محورهای زیر می توان مورد تجزیه و تحلیل قرار داد: الف ) عدم گذار کشورهای منطقۀ خاورمیانه از فرایند دولت ـملت سازی با مطالعه موردی وضعیت کنونی عراق ، ب ) بحران سیاسی و امنیتی ایران و کشورهای عرب منطقه با تأکید بر عربستان ، ج ) منازعات اعراب و اسرائیل . این مسئله به ویژه پس از تغییر نظام سیاسی در عراق و افغانستان و بعضی کشورهای عرب منطقه همچون مصر و تونس و همچنین چالش ها و تحولات اخیر منطقه خصوصا در مورد ایران و تأکید ایالات متحده بر لزوم اصلاحات سیاسی در این کشورها، زمینه حرکت جدیدی به سمت دولت ـملت سازی لیبرال در خاورمیانه را به رغم مقاومت های دولت های سنتی به وجود آورده است . در این میان همسایگان عرب عراق و به ویژه عربستان که شکل گیری یک نظام مردم سالار با حاکمیت اکثریت شیعی را در جهت تضعیف اعراب سنی به عنوان متحدین طبیعی خود در عراق و افزایش قدرت منطقه ای شیعیان تلقی میکنند، به دنبال تقویت مصنوعی نقش گروه های سنی در این کشور هستند (٥ :٢٠٠٤ ,Hersh). Mottaki, Manochehr (2009), "Iran's Foreign Policy under President Ahmadinejad", Discourse: An Iranian Quarterly, Winter, Vol. 8, No. 2. Naghibzadeh, Ahmad (2002), "Rectification of Iran's Foreign Policy Shortcomings during Khatami's Presidency", Discourse: An Iranian Quarterly, Winter, Vol. 3, No. 3.