چکیده:
ادوات سنگی به عنوان یکی از مهم ترین یافته های باستان شناسی مرتبط با دوره ی نوسنگی به شمار می روند. هرچند چنین یافته هایی، اساس تعریف و نام گذاری این دوره در ادبیات باستان شناسی دنیا بوده، اما معمولا به ندرت و اغلب به صورت سطحی، به ویژه در ایران، مورد توجه قرار گرفته اند. این در حالی است که ادوات سنگی اغلب همگام با شروع کشاورزی و جهت آماده سازی غذا توسط انسان تولید و استفاده شده اند و همواره جزو جدایی ناپذیر شواهد باستان شناسی به ویژه در دوران پیش از تاریخ به شمار می آیند. علاوه بر مقوله معیشت و تولید غذا، با بررسی چنین یافته هایی اطلاعات مناسبی در ارتباط با کاربری فضایی، ساختار اجتماعی و نقش زنان در جوامع گذشته می تواند به دست آید؛ اما مطالعه و ارزیابی این موضوعات نیازمند وجود نسبت بالای ادوات سنگی در کاوش های گسترده در ارتباط با فضاهای معماری است. نظر به چنین مسائلی، این مقاله در پی معرفی و بررسی ادوات سنگی محوطه ی چیاسبز شرقی در جهت بررسی مقوله تولید و آماده سازی غذا توسط ساکنان آن است. طی فصل اول کاوش نجات بخشی در این محوطه، گونه های مختلف سنگ ساب و هاون، دسته هاون، دستاس و کوبنده به دست آمد. به نظر می رسد روند تولید و استفاده از گونه های مختلف ادوات سنگی در طول زمان توسط ساکنان چیاسبز شرقی همگام با روند کشت و اهلی سازی تمام عیار برخی از گونه های گیاهی بوده است. در این راستا، نسبت کوبنده ها در لایه های تحتانی بیشتر بوده و با گذشت زمان بر میزان استفاده از سنگ ساب افزوده شده است. سنگ ساب در دیگر محوطه های نوسنگی منطقه نیز به نحوی معنادار و در ارتباط با رشد و توسعه کشاورزی افزایش یافته است. از این رو، بررسی ادوات سنگی چیاسبز شرقی هر چند بیانگر تولید و آماده سازی غذا از ابتدای سکونت در آن بوده، اما نشان می دهد این مهم در طی زمان گسترش یافته و ساکنان محوطه اتکایی روزافزون به تولید و مصرف غذاهای گیاهی داشته اند.
خلاصه ماشینی:
"همچنیـن در مـورد کارکـرد هـر یـک از ایـن ادوات نظــرات مختلفــی داده شــده اســت ؛ برخــی معتقدنــد کــه ســنگ هاون و دســته هاون بــرای خــرد کــردن تنقــلات و سنگ ســاب ها به همــراه دســتاس های روی آن هــا جهــت آســیاب کــردن دانه هــا بــه کار بــرده شــده اند ):١٩٨٧ ,Goring-Morris ;١٣ :١٩٨٥ ,Moore ١١٠ :٢٠٠٤ ,Rowan &Ebeling ;٣١ :١٩٩١ ,Wright ;٤٣٩(؛ امــا بررســی های بعــدی نشـان داده کـه اشـکال متنـوع ادوات سـنگی ماننـد سنگ سـاب ، هـاون ، کوبنـده و ماننـد آن دال بـر اسـتفاده ویـژه از هـر یـک بـرای خـرد کـردن یـک دانـه گیاهـی خـاص نبوده و بسـته بـه منابـع قابـل دسترسـی ، از آن هـا در زمان هـا و مکان هـای مختلـف جهـت خـرد کـردن انــواع دانه هــای گیاهــی و حتــی آماده ســازی رنگ هــا اســتفاده شــده و در برخــی مــوارد کاربــردی غیــر داشــته اند.
بــه هــر روی ، ادوات ســنگی نــه تنهــا از اهمیــت بسـیار زیـادی در راسـتای بررسـی تولیـد و آماده سـازی غـذا و مسـئله معیشـت برخوردارنـد، اطلاعـات مهمـی دربـاره ی میـزان نقـش زنـان در جامعـه ، ارتبـاط سـاکنان یـک محوطـه بـا هـم ، کاربـری فضایـی و حتـی سـاختار اجتماعـی می دهنـد کـه ایـن موضوعـات هـر یـک نیازمنـد بحثـی مختـص بـه خـود هسـتند؛ البتـه در پایـان بایـد گفت کسـب چنیـن اطلاعاتی عمدتـا مبتنی بـر کشـف میـزان قابـل توجهـی از ادوات سـنگی در داخـل فضاهـای معمـاری طـی کاوش هـای گسـترده اسـت کـه متأسـفانه ایـن امـر دربـاره ی نتایـج فصـل اول کاوش در چیاســبز شــرقی صــادق نیســت ."