چکیده:
با توجه به رشد سریع جمعیت در شهرها و نیز گسترش بیش ازپیش علم و فناوری و ارتباطات در دهههای اخیر، بیشتر ارتباطات مردم با یکدیگر در دنیای مجازی رخ میدهد و مردم کمتر از گذشته با محیط اطراف خود و ساکنین آن تعامل برقرار می کنند؛ این در صورتی است که در راستای تبیین و تدوین شاخص های معماری و شهرسازی بر بنیاد الگوی اسلامی–ایرانی، ضروری مینماید علاوه بر محاسبه های فنی و مهندسی، ویژگیهای اقلیمی، جمعیتی و ملاحظات حقوقی شهروندان نیز مدنظر قرارگرفته و با اتکا بر آموزههای دین محور، رویکردهایی فرهنگی باهدف حفظ منزلت انسانی موردتوجه قرار گیرد و کرامت انسانی و سایر مولفه های مترتب بر الگوی اسلامی نیز در فضاهای شهری متجلی گردد. با تامل در دیرینه تاریخی ایران زمین، به سهولت میتوان نمونههایی از ارتباط شهروندان با یکدیگر در فضای شهری را در بازارهای دورهای، بهعنوان یکی از نهادهای مهم جامعه اسلامی در محلات/مراکز محلهای، مشاهده کرد. در این پژوهش، بر مبنای روش توصیفی-پیمایشی و مطالعات اسنادی میزان تاثیر بازارهای دورهای بر تعاملات اجتماعی و رابطه شهروندان با محله و همسایگان در محله سکونتشان بررسی شده است. جامعه آماری این پژوهش، شامل ساکنین 6 محله شهر همدان میباشد. بر همین اساس، ساکنین 3 محلهای که در آن بازارهای دورهای شنبهبازار، سه شنبه بازار و پنج شنبه بازار دایر میباشد، با 3 محله متناظر که در آن بازار دورهای برپا نمیشود، مقایسه و موردبررسی قرار می گیرند. نتایج تحقیق نشان می دهد که احیای بازارهای دورهای و ساماندهی آن ها، چنانچه مبتنی بر مکانیابی هوشمندانه و نیاز محور باشد، در ترغیب و تشویق شهروندان برای حضور بیشتر در محلات خود بسیار راهگشا بوده و ضمن افزایش تعاملات و صمیمیت بین ساکنین، به عنوان یک مولفه معنایی، باعث هویت بخشی محلات/ مراکز محله در شهرهای ایران اسلامی میشود.
Considering to the fast growth of population in cities and communications over the past decade، most people communicate with each other in the virtual world and، compared with the past، less people interact with their surroundings and their residents. In order to define and develop the parameters of Architecture and Urban Planning base on Islamic-Iranian model، it is necessary to take into consideration the engineering calculations as well as the characteristics، climatic، demographic and citizens’ legal considerations. Also، the cultural approaches must be taken into consideration in order to preserve human dignity relying on faith-based teachings. Furthermore، human dignity and the respective components of the model have to be manifested in the urban spaces.
Reflecting on the history of Iran، one can see samples of the relationships between the citizens in the periodical markets of urban space as one of the most important institutions of Islamic Society in the centers of neighborhood. In this study، based on the descriptive-survey and documentary studies، the impact of periodical markets in social interactions and relationships among the local citizens and neighbors in their quarter-dwelling population have been studied. The study population consisted of residents including six neighborhoods of Hamadan. Accordingly، the residents of three neighborhoods existing in the periodical markets named Shanbeh-Bazar، Seshanbeh-Bazarh، Panjshanbeh-Bazar have been compared with their three corresponding quarter where the periodical markets are not established.
The results show that the recovery of periodical markets and their organization، if based on intelligent locality and need، encourage citizens to participate more in their communities and cause to increase the interaction and intimacy between residents as a semantic component، and offer identity to the neighborhoods/centers of neighborhood in the cities of Islamic Iran.
خلاصه ماشینی:
بررسی تأثیر بازارهای دوره ای در هویت بخشی و افزایش حس تعلق ساکنان (نمونه موردی: بازارهای روز شهر همدان ) فرشید آرام *، فریبا قرائی**، میترا حبیبی*** تاریخ دریافت مقاله : ٩٤/٥/١٩ تاریخ پذیرش مقاله : ٩٤/١١/١٥ چکیده با توجه به رشد سریع جمعیت در شهرها و نیز گسترش بیش ازپیش علم و فناوری و ارتباطات در دهه های اخیر، بیشتر ارتباطات مردم با یکدیگر در دنیای مجازی رخ می دهد و مردم کمتر از گذشته با محیط اطراف خود و ساکنین آن تعامل برقرار می کنند؛ این در صورتی است که در راستای تبیین و تدوین شاخص های معماری و شهرسازی بر بنیاد الگوی اسلامی - ایرانی ، ضروری می نماید علاوه بر محاسبه های فنی و مهندسی ، ویژگی های اقلیمی ، جمعیتی و ملاحظات حقوقی شهروندان نیز مدنظر قرارگرفته و با اتکا بر آموزه های دین محور، رویکردهایی فرهنگی باهدف حفظ منزلت انسانی موردتوجه قرار گیرد و کرامت انسانی و سایر مؤلفه های مترتب بر الگوی اسلامی نیز در فضاهای شهری متجلی گردد.
سؤالات پژوهش با توجه به هدف پژوهش و بررسی رابطۀ بازارهای دوره ای و هویت بخشی آن به محلات سؤالات زیر مطرح می گردد: - بین میزان مراجعه و خرید از بازارهای دوره ای با میزان تعاملات و رابطۀ همسایگان با یکدیگر و محیط محله شان ، چه ارتباطی وجود دارد؟ - بازارهای دوره ای چه نقشی در هویت مندی محلات و افزایش حس تعلق دارد؟ - آیا کیفیت بازارهای محلی و ویژگی های کالبدی مکانی که در آن بازار دوره ای برگزار می شود، در میزان حضور ساکنین و افزایش آشنایی و حس تعلق ساکنین نقش دارد؟ مبانی نظری پژوهش بازار، مفاهیم و تعاریف : «بازار» کلمه ای است بسیار قدیمی که ابتدا به طور«راچار» تلفظ می شد، سپس باگذشت زمان ، به «بازار» تغییریافته است .