چکیده:
قنات یکی از سازههای آبی تاریخی است که متناسب با اقلیم مناطق خشک و نیمهخشک ایران و به علت کمبود آبهای سطحی از دوران باستان تاکنون مورد استفاده قرار گرفته است.قنات فقط یک تکنولوژی نیست؛ بلکه بستر زاینده فرهنگ است که در طول تاریخ در ایران و به ویژه در فلات مرکزی نقش مهمی داشته است.وقف نیز به عنوان کاری نیک سابقه طولانی در تاریخ ایران دارد در میان پیروان همه ادیان و مذاهب از جایگاه ویژهای برخوردار است.نهاد وقف یکی از برجستهترین مصادیق احسان و تعاون است که منشا خدمات علمی، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی در سطح جامعه شده است.این پژوهش ارتباط دو سویه قنات و جامعه را بررسی کرده و از این رهگذر، با تکیه بر قناتهای موقوفه سیدرکنالدین، نقش نهاد وقف را در استمرار حیات و تداوم بهرهبرداری از قنات تجزیه و تحلیل کرده است.
خلاصه ماشینی:
وقف قنات (مطالعۀ موردی: قنات های موقوفۀ سید رکن الدین در یزد) 1 زهره چراغی تاریخ دریافت : ٩٠/٦/٢٥ تاریخ تصویب :٩١/١٠/١١ چکیده قنات یکی از سازه هـای آبـی تـاریخی اسـت کـه متناسـب بـا اقلـیم منـاطق خشک و نیمه خشک ایـران و بـه علـت کمبـود آب هـای سـطحی از دوران باستان تا کنون مورد استفاده قرار گرفته است .
این پژوهش ارتبـاط دوسـویۀ قنـات و جامعه را بررسـی کـرده و از ایـن رهگـذر، بـا تکیـه بـر قنـات هـای موقوفـۀ سیدرکن الدین ، نقش نهاد وقف را در استمرار حیات و تداوم بهـره بـرداری از قنات تجزیه و تحلیل کرده است .
این پژوهش برآن است تا چگونگی تأثیر وقف را در توسـعه و پایـداری قنـات هـا بـا تکیـه بـر مطالعۀ قنات های موقوفۀ سیدرکن الدین بررسی کند و جایگاه وقف را در حفظ و تـداوم ایـن سـازة تاریخی- آبی بکاود.
ازآنجـا کـه آب و قنات الفبای آبادانی و توسعۀ اقتصادی در یزد است ، سیدرکن الدین سهام بسیاری از قنات هـای یـزد را خریداری کرد تا بتواند به عنوان سهام دار این قنات هـا، درآمـد و عایـدات آن هـا را صـرف امـور اجتماعی و فرهنگی کند (نک جدول ١).
به نظر میرسد تا آن زمان شهر یزد فاقد چنین شبکه ای بوده و اهالی یـزد بـرای دسترسی به آب ، بایست پله های پایاب ها و آب انبارها را طی میکردند یا از چاه استفاده میکردند؛ بنابراین احداث قنات وقف آباد موجب ایجاد تحولی در شبکۀ آب رسانی شهر شـد و ایـن اقـدام در عصر خویش اقدام بزرگی برای رفاه اجتماعی به شمار میآمد.