تحلیلی بر هویت ملی در کتب درسی ( مطالعه موردی مطالعات اجتماعی) مقاله

امروزه هویت ملی یکی از مقوله های مهم در برنامه ریزی توسعه کشورها اسـت . بخـش اعظـم آمـوزش هویـت ملـی در چارچوب آموزش و پرورش رسمی صورت می گیرد. با آغاز دوره تحول بنیادین ، کتب درسی نیز متناسب با رویکـرد جدیـد تغییر می یابند. مقاله حاضر به تحلیل آموزش هویت ملی می پردازد و از این منظر کتاب جدید التالیف مطالعـات اجتمـاعی پایه سوم ابتدایی با کتاب تعلیمات اجتماعی دوره قبل از تحول مقایسه مـی شـود. جامعـه آمـاری شـامل دو کتـاب فـوق می باشد. روش تحقیق تحلیل محتوای کمی و کیفی است و واحد تحلیل مضمون مـی باشـد. ابعـاد هویـت ملـی در ایـن پژوهش عبارت است از: نمادها، ارزش ها، میراث فرهنگی ، مشاهیر و شخصیت ها و وقایع و رخدادها. نتایج تحقیـق نشـان می دهد که به مولفه های هویت ملی در هر دو کتاب به طور نامتوازن پرداخته شده است و ایـن امـر در کتـاب مطالعـات اجتماعی مشهودتر است . کتاب تعلیمات اجتماعی بیشتر بـه بعـد مشـاهیر و شخصـیت هـا (٤٤/٣٧%) و کتـاب مطالعـات اجتماعی بیشتر به بعد ارزش ها (٨٥/٥٠%) پرداخته است . بی توجهی به مشاهیر و وقایع ملی ، حذف ارزش هـای سیاسـی ، توجه بیشتر به ارزش های اجتماعی ، اخلاقی و مذهبی از ویژگی های کتاب مطالعـات اجتمـاعی در دوره تحـول بنیـادین می باشد.

"نتایج این پژوهش نشان داد که میزان توجه به مقولـه هـای هویـت ملی مورد بحث در کتاب های درسی بررسی شده حدود ٧% کل محتوای کتاب ها بوده است و بخش ناچیزی را تشکیل می دهد. پرسش سوم : کتاب مطالعات اجتماعی در مقایسه با کتاب تعلیمات اجتماعی بـه کـدام نوع میراث فرهنگی ملی توجه کرده است ؟ تحلیل محتوای مؤلفه ی میراث فرهنگی ملی نشان می دهد کتاب مطالعات اجتماعی به بعد هنر و صنایع دستی و نیز بعد نظم و نثر ادبی نپرداخته است و کتاب قبـل از دوره تحول یعنی تعلیمات اجتماعی ابعاد نظم و نثر ادبی و نیـز احادیـث و آیـات را مـورد بـی توجهی قرار داده است . پرسش ششم : کتاب مطالعات اجتماعی در مقایسه با کتاب تعلیمات اجتمـاعی تـا چـه میزان به هر یک از مؤلفه های هویت ملی (نمـاد، ارزش ، میـراث فرهنگـی ، مشـاهیر و شخصیت ها، وقایع و رخداد ها) توجه کرده است ؟ تحلیل محتوای کمی مؤلفه های هویت ملی نشان می دهد که در مجموع ٥٧٨ مـورد به هویت ملی پرداخته شده است . در بخـش مؤلفه های هویت ملی نیز کتاب تعلیمات اجتماعی قبل از تحول به کلیه پنج بعد هویـت ملی (نماد، ارزش ، میراث فرهنگی ، مشاهیر و شخصیت هـا و وقـایع و رخـدادها) توجـه کرده است ، اما در کتاب مطالعات اجتماعی دوره تحول به دو بعد مشاهیر و شخصیت هـا و وقایع و رخدادها اشاره ای نشده است ."