چکیده:
شهرها پدیدهای پویا و زندهاند که سلامتی ساکنان و حفظ بقای آنها نیازمند کیفیت مطلوب محیط شهری است. کیفیت مطلوب محیط شهری، از عوامل مختلفی تاثیر میپذیرد که از میان آنها به طور عمده می توان عوامل کالبدی- فضایی، زیست محیطی، اجتماعی و فرهنگی را نام برد که هریک از آنها متشکل از معیارهای متعددی هستند. سنجش کیفیت محیط شهری و همچنین ارزیابی وضعیت سکونت ساکنان محلههای شهری را می توان یکی از مهم ترین معیارهای سنجش دستیابی به اهداف برنامه ریزی شهری بهشمار آورد. محلههای تاریخی شهری به عنوان بخشی از مهم ترین مکان های شهر، حساسیت ویژه ای را برای دست اندرکاران شهری ایجاد می کنند؛ زیرا علاوهبر داشتن ارزش های نهفته و تاریخی، در این مکان ها گاه شرایطی فراهم می شود که در آن، افراد با محیطی ناسازگار مواجه می شوند. برایناساس، برنامه ریزی و مدیریت کیفیت محیط های مسکونی شهری در این محدوده ها، اهمیت بسیار دارد. این پژوهش که توصیفی- تحلیلی و از لحاظ هدف کاربردی است، به سنجش کیفیت محیط شهری در یکی از قدیمیترین محله های شهرری به نام نفرآباد میپردازد. داده های مورد نیاز این پژوهش بهصورت میدانی و به روش پرسشنامه ای جمعآوری شده است. حجم نمونه براساس فرمول کوکران، 262 نفر است که با روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شدهاند. نتایج نشان می دهد این محله تاریخی، با توجه به معیارهای مختلف کیفیت محیط شهری، وضعیتی نابسامان دارد. به طورکلی، فرسودگی زیاد بافت این محله، در نزول شاخص های کیفیت زندگی آن موثر است، اما علی رغم پایینبودن کیفیت محیط کالبدی- فضایی، زیست محیطی و محیط سکونت، شاخص های اجتماعی و فرهنگی بهدلیل تداوم حضور بخشی از ساکنان بومی و تلاش های محله ای در ارتقای هویت همسایگی، وضعیت مطلوب تری را نشان می دهد. هرچند رسیدگینکردن به فضای کالبدی محله و پایینبودن ارزش زمین و مسکن، به جذب مهاجران کم درآمد و افزایش جرمخیزی در محله منجر شده است.
خلاصه ماشینی:
به طورکلی ، فرسودگی زیاد بافت این محله ، در نزول شاخص های کیفیت زندگی آن مؤثر است ، اما علی رغم پایین بودن کیفیت محیط کالبدی - فضایی، زیست محیطی و محیط سکونت ، شاخص های اجتماعی و فرهنگی به دلیل تداوم حضور بخشی از ساکنان بومی و تلاش های محله ای در ارتقای هویت همسایگی ، وضعیت مطلوب تری را نشان می دهد.
به نظر می رسد که این ویژگی ، بر کیفیت محیط شهری در این محله تأثیرگذار بوده است ؛ بنابراین ، در فرایند این پژوهش - که با هدف ارزیابی کیفیت محیط شهری با معیارهای کالبدی - فضایی ، زیست محیطی و اجتماعی و فرهنگی در محلۀ نفرآباد شهرری انجام گرفت - این پرسش ها مطرح می شود: آیا محلۀ نفرآباد از کیفیت محیط شهری مطلوبی برخوردار است ؟ از دیدگاه ساکنان محلۀ نفرآباد، وضعیت عمومی کیفیت محیط و رضایتمندی از شرایط موجود سکونتی در چه سطحی است ؟ آیا میان احساس تعلق مکانی ساکنان محله با میزان رضایتمندی آنان از شاخص های کیفیت محیط محله ارتباطی وجود دارد؟ کدام شاخص ها در کیفیت محیط محلۀ نفرآباد اهمیت بیشتری دارند؟ مبانی نظری مفهوم کیفیت و کیفیت محیط بعضی از برنامه ریزان ، کیفیت محیط را در کنار عدالت ، سازگاری ، آسایش و کارایی، از مهم ترین اصول شهرسازی در برنامه ریزی و نیز طراحی شهری ، به منظور ایجاد شهر سازمان یافته و کاهش آلودگی ها و کنترل نابسامانی های فضایی در شهر می دانند (شماعی و پوراحمد، ١٣٨٤: ١٤).