حرف اضافه /ǰɑ/ در گونه بابلی زبان مازندرانی مقاله

در گونه بابلی زبان مازندرانی، حرف اضافة /ǰɑ/ پسایند است و بر نقش‌های معنایی خاستگاه، همراهی، ابزار و روش دلالت می‌کند و کارکرد معنایی آن همانند «از» و «با» در زبان فارسی است. پرسش اصلی این پژوهش آن است که با توجه به تحولات تاریخی زبان‌های ایرانی، کدام نقش معنایی این حرف اضافه اصلی است و کدام حاصل تغییر معنایی. در این مقاله، صورت کهن /ǰɑ/ و کارکردهای معنایی آن در دوره‌های باستان و میانة زبان‌های ایرانی بررسی و مشخص شده است که /ǰɑ/ بازماندة hača یا hačā در زبان‌های اوستایی و فارسی باستان، و sacā در زبان سنسکریت است. کارکرد اصلی این حرف اضافه دلالت بر نقش معنایی همراهی بوده  است. در تحولات تاریخی زبان، این حرف اضافه با گسترش معنایی بر نقش­های معنایی ابزار، سبب و روش دلالت کرده است. بازمانده‌های این حرف اضافه در دوره‌های میانه برای دلالت بر نقش‌های معنایی همراهی، ابزار، روش و سبب به کار رفته‌اند. /ǰɑ/ در گونة بابلی زبان مازندرانی کارکرد اصلی این حرف اضافه را حفظ کرده است. داده‌های این پژوهش به روش کتابخانه‌ای و استفاده از شم زبانی گویشوران گردآوری شده و شیوة بررسی آنها توصیفی - تحلیلی است.

"case hierarchy نخست کارکرد حرف اضافۀ ahac/̄ahac در زبان های دورة باستان و سپس صورت های بازمانده های آن در زبان فارسی میانه ، پارتی و سغدی بررسی می شود تا معلوم شوددرادوار گذشتۀ زبان های ایرانی این حرف اضافه چه کارکردهایی داشته و با کارکردهای ɑ/̌j/ چه وجوه اشتراکی دارد. این حرف اضافه در زبان های اوستایی و فارسی باستان غالبا با حالت ازی یا بایی به کار رفته و بر نقش های معنایی متعددی دلالت داشته است . در زبان های اوستایی و فارسی باستان نمونه ای از کاربرد حرف اضافۀ ahac/̄ahac برای نشان دادن نقش معنایی همراهی و ابزار در دست نیست ، اما ahac/̄ahac برای بیان مفهوم روش به کار رفته است . W. Lentze با توجه به آنچه گفته شد، anc در زبان سغدی برای دلالت بر نقش های معنایی خاستگاه ، سبب ، ابزار و روش به کار رفته است . معادل ̄asac در زبان های اوستایی و فارسی باستان ، ahac/̄ahac است که قبل یا بعد از متمم قرار می گرفته و با حالت ازی /بایی همراه می شده و برای دلالت بر نقش های معنایی خاستگاه ، علت ، روش به کار می رفته است . در زبان فارسی میانه و پارتی ، حرف اضافۀ az/̌az بازماندة ahac/̄ahac است و بر نقش های معنایی خاستگاه ، سبب ،همراهی ،ابزار و روش دلالت داشته است . در گونۀ بابلی زبان مازندرانی نیز /ɑj/ این کارکردها را حفظ کرده و برای دلالت بر نقش های معنایی همراهی ، ابزار، روش ، علت و خاستگاه به کار می رود."