چکیده:
زنان روستایی ایران از دیرباز به دلایل گوناگون، از جایگاه اجتماعی- اقتصادی متفاوتی در فرایند توسعه پایدار برخوردار بوده اند. زنان روستایی استان چهارمحال وبختیاری نیز از این قاعده کلی مستثنی نیستند. مقاله پیش رو با طی مراحل علمی چندی همچون تکمیل پرسشنامه، تعریف و طبقه بندی متغیرهای معرف جایگاه اجتماعی- اقتصادی زنان روستایی و نیز متغیرهای توسعه روستایی با استفاده از مدل آماری تجزیه به مولفه های اصلی و اقتباس از مدل «فشار، وضعیت موجود و واکنش» سعی در تبیین جایگاه زنان روستایی در فرایند توسعه پایدار دارد. نتایج نشان می دهد جایگاه اجتماعی ـ اقتصادی زنان روستایی در شرایط محیطی موجود (به لحاظ میزان پایداری توسعه) از سویی تحت تاثیر ساختارهای مکانی ـ فضایی حاکم بر هر یک از حوزه های همگن تعریف شده، یعنی حوزه های «دشتی ـ دهقانی» و«کوهستانی ـ ایلیاتی» قرار دارد، و از سوی دیگر با عواملی چون میزان برخورداری از مهارت های عمومی و دسترسی یا کنترل بر منابع و عوامل تولید به طور معناداری مرتبط است. از این رو، ارتقاء سطح تحصیلات، و برگزاری دوره های مختلف آموزشی ـ ترویجی، و فراهم ساختن زمینه افزایش دسترسی،کنترل وحتی تملک زنان روستایی بر منابع و عوامل تولید* مقاله حاضر برگرفته از پایان نامه دکترای آقای سید رامین غفاری با همین عنوان در رشته جغرافیا و برنامه ریزی روستایی دانشگاه اصفهان است که با راهنمایی و مشاوره آقایان دکتر سید هدایت الله نوری، دکتر سیدحسن حسینی ابری و دکتر سیروس شفقی در سال تحصیلی 86- 1385 انجام شده است. ** به ترتیب استادیار گروه جغرافیای دانشگاه اصفهان و استادیار گروه علوم انسانی دانشگاه پیام نور، واحد شهرکرد از طریق راهکارهایی چون عرضه تسهیلات بانکی ارزان قیمت، ایجاد وگسترش تعاونی های تولید و تشکل های غیر دولتی زنان، و مانند آن، با توجه به استعدادهای هر حوزه همگن، از جمله پیشنهادهایی است که انتظار می رود در زمینه ارتقاء جایگاه اجتماعی- اقتصادی زنان روستایی استان چهارمحال وبختیاری در فرایند توسعه پایدار یا در بستری پایدارتر به لحاظ توسعه موثر واقع گردد.
Rural women of Iran have long achieved a prominent position in sustainable development process، and rural women of Chaharmahal - va - Bakhtiyari province are not an exception. This article uses scientific methods to explain such a position. It defines and classifies variables that are indicators of socio-economic status of rural women as well as variables related to rural development. It adopts Principal Component Analysis (PCA) and Pressure-State Respond Model to explain rural women roles in sustainable rural development.
Results indicate that spatial structure of each particular homogenous area، i.e.، flat land-peasant and nomadic-mountainous ones will affect socio-economic status of rural women in existing environmental conditions (in terms of the degree of development sustainability). On the other hand، it has a significant relationship with general skill endowment of women and their access to and control of production resources.
To promote socio-economic position of rural women the following steps should be taken: enhancing educational levels، organizing training and extension courses، promoting women's access to and control of production resources by supplying low price banking facilities، establishing and expanding production cooperatives and non-governmental organizations، etc. for women، and concentrating on potentials in each homogenous area.