نگاه عرفا به مرگ مقاله

مرگ در نگاه عرفا به دو گونه کلی، یعنی مرگ اضطراری و مرگ ارادی تقسیم می­شود، برای رسیدن به مقام مرگ ارادی، نخست باید مرگ را شناخت و برای شناخت مرگ باید فلسفه آفرینش درک شود، به همین دلیل نگاه درست به زندگی، به دنبال زندگی درست به دست می آید، و در نتیجه مرگ زیبا و درست را نیز در پی خواهد داشت، بر همین مبنا، همانگونه که زندگی زیباست، مرگ نیز زیباست چرا که دروازه آن جهانی است و آن جهان موعد دیدار دوست است و برای لقای دوست باید از این گیتی گذشت و این خود ولادتی دیگر است، چرا که پای نهادن بدین جهان خود منوط به مردن از مراحلی چون نبات و حیوان بود، بر همین اصل گذشتن از این جهان نیز منوط به مردن از صفات بشری است چرا که با داشتن این صفات، رسیدن به دوست غیر ممکن است و تنها مرگ است که گشاینده این گره است، پس مرگ خود عین زندگانی جاوید است.

این جهان همچون درخت است ای کرام ما بر او چون میوه های نیـم خام سخــت گیـــرد خامـــها مـر شــاخ را زانکه در خامـی نشـــاید کـاخ را چون بپخت و گشـت شیـرین لب گـزان سست گیرد شاخه ها را بعد از آن ( مولوی، ١٣٦٦، دفتر٣: ٧٣) مرگ اول از آن نفوس به کمال رسیدهای است که نفس یا روح، دیگر به بدن نیـازی نـدارد و دن همچون وسیله ای بوده است که او را به هـدف خـود رسـانده اسـت ، و مـرگ دوم کـه بیشتر همان مرگهای رایج است ، هنوز تمام علایق نفس از بدن منقطع نشده و با مرگ بدن، روح نیز از بدن جدا می شود، در مرگ اولی ، رفتن روح - البته به اختیار - مایه ویرانی بـدن می شود چنانکه مولوی می گوید: چون بجویی تو به توفیق حسن باده، آب جان بود، ابریق ، تن چون ب فیــزاین دـ می توفیـق را قــوت می بشـکند ابریـق را ( همان، ٣: ٢٧١) اما در مرگ دوم، ویرانی بدن موجب رفتن روح می گردد، دربیتی برگرفته از یـک ربـاعی منسوب به خیام چنین آمده است : جان عزم رحیل کرد گفتم که مرو گفتا چه کنم ؟خانه فرو می ید ( خیام، ١٣٨٣: ٢٢٥ ) این مرگ که مرگ اضطراری ؛ تعبیر دیگـری از آن اسـت : « انسـان را واقـع مـی شـود کـه عبارت از مفارقت روح است از بدن و تجرد او از تعلـق بـه بـدن، و ایـن مـوت شـامل جمیـع حیوانات است » ( لاهیجی ، ١٣٧١: ٤٢٦ )با این تعریف روشن می شود که مـرگ اضـطراری صرفا شامل قطع تعلق روح از بدن است ، تا آنجا که حیوانات نیز در آن با آدمـی مشـترکند، به زبانی دیگر آن مرگی نیست که صوفیه از آن بـا تقـدس یـاد کننـد بلکـه بنـا بـه جبـر و ناخواسته حادث می شود بی آنکه اراده آدمی در آن دخیل باشد .