چکیده:
دیدگاه علامه طباطبائی درباره معرفی جایگاه تربیتی قرآن و چگونگی تاثیرگذاری آن در سیر تکاملی انسان، قابل تامل است و برای تقویت هرگونه تربیت با محوریت قرآن لازم به نظر می رسد. درحالی که پژوهشی با تمرکز بر نگاه تفسیری این قرآن شناس معاصر و با نگاه مرحله ای به تربیت قرآنی نپرداخته است. این چارچوب می تواند چشم انداز فعالیت های تربیتی قرآن محور را تا حدی روشن تر کند. در این پژوهش، برخی از اندیشه های تفسیری علامه طباطبائی، با هدف صورتبندی مراحل تربیت قرآنی مدنظر قرار گرفته و در این زمینه، از روش «تحلیل زبان فنی ـ رسمی با تاکید بر سیاق» استفاده شده است. یافته اصلی این پژوهش بسط چهار مرحله بیدارگری (موعظه)، درمانگری (شفا)، هدایتگری (هدی)، و رحمت گری (رحمت) برای تربیت قرآنی، قابل برداشت از دیدگاه علامه طباطبائی با محوریت آیه 57 سوره «یونس» است. علاوه بر این، تاکید بر شان هدایتی قرآن و حالت ایجابی آن، نقش زمینه ای و حالت سلبی مراحل اول و دوم، و هدف گونه دیدن مرحله رحمت گری، جایگاه هر مرحله را ترسیم می کند. تحلیل این مراحل نشان می دهد که پالایش درونی مقدم بر پالایش اعمال بیرونی است. زندگی سعادتمندانه انسانی در پرتو این مراحل، در ارتباط با قرآن محقق می شود.
خلاصه ماشینی:
علامه طباطبائی، به صراحت در مجالی مختصر از تفسیر المیزان به مراحل تأثیرگذاری قرآن بر انسان اشاره کرده است که با واکاوی آثار قرآنی ایشان و سایر قرآن شناسان جای بررسی بیشتر برای نزدیک شدن به صحنه عمل تربیتی وجود دارد، و آن گونه که شایسته است، دستمایه پژوهش و پرداخت روشمند قرار نگرفته است.
برای پاسخ به سؤال اصلی این پژوهش، از چیستی مراحل تربیت قرآنی از منظر علامه طباطبائی در تفسیر المیزان، آیه 57 سوره «یونس» نقش محوری دارد و چهار مرحله به دست می دهد که در این مقاله تا حدی بسط داده شده است.
علامه طباطبائی گام آغازین برخورد قرآن با مؤمنان را، که در آیه با لفظ «موعظه» از آن یاد شده این گونه توصیف کرده است: قرآن در اولین برخوردش با مؤمنین، آنان را چنین درمی یابد که در دریای غفلت فرورفته، و موج حیرت از هر سو به آنان احاطه یافته و در نتیجه، باطن آنان را به ظلمت های شک و ریب تاریک ساخته و دل هایشان را به انواع رذایل و صفات و حالات خبیثه بیمار ساخته، لذا، با مواعظ حسنه اندرزشان می دهد و از خواب غفلت بیدارشان می کند و از هر نیت فاسد و عمل زشت نهی شان نموده، به سوی خیر و سعادت وادارشان می سازد (طباطبائی، 1374، ج 10، ص 119).
در تفسیر نمونه نیز ذیل آیه 57 سوره «یونس»، مشابه علامه به مراحل چهارگانه تربیت قرآنی اشاره شده است و با نظر به روایتی از امیرمؤمنان علی علیه السلام در نهج البلاغه (1382، خ 176)، قرآن نسخه ای برای بهبود فرد و جامعه از انواع بیماری های اخلاقی و اجتماعی خوانده شده که آن گونه که سزاوار بوده مبنای عمل مسلمانان قرار نگرفته است (مکارم شیرازی، 1374، ج 8، ص 319).
(
, 
, 
)
