چکیده:
رضاشاه تحت تاثیر پیشرفت علمی و اقتصادی دول اروپایی به منطور ترقی ایران اقداماتی چون خلع سلاح،تخته قاپو(یکجانشین) نمودن ایلات و عشایر و اخذ مالیاتهای جدید را اعمال کرد. وی چون وجود عشایر و شیوه معیشت آنان را مایه سرافکندگی خود و کشور می دانستت، مبارزه با آنان را سرلوحه امور ترقی خواهانه خویش قرار داد ومأموران خود را روانه مناطق عشایرنشین کرد. این پژوهش با رویکردی توصیفی- تحلیلی بر پایه استفاده از روش کتابخانهای و اسنادی بر آنست تا به بررسی سیاستهای عشایری رضاشاه(سیاست مالیاتی) در کنترل ایلات و عشایر در استان پهناور فارس(استان هفتم) بپردازد و نتایج حاصله از اقدامات ماموران حکومت رضا شاه را در اوضاع سیاسی و اقتصادی استان فارس روشن و مبرهن سازد. یافتههای تحقیق حاکی از آنست که مأموران رضاشاه به تعدیات مالیاتی خود بر ایلات و عشایر فارس ادامه دادند. همچنین در این راستا اداره مالیه فارس و حکومت نظامی قشقایی برای کنترل ایلات و عشایر تأسیس گردید. این اقدامات نه تنها وصول مالیات در این استان را با مشکل مواجه ساخت؛ بلکه زمینهساز بروز اختلاف بین اداره مالیه قشقایی و حکومت نظامی قشقایی و تحمیل فشار بر ایلات و عشایر فارس و سرانجام نارضایتی و شورش آنها در این استان شد.
خلاصه ماشینی:
این نوشته با تکیه بر اسناد سازمان اسناد ملی ایران(ساکما)، اسناد کتابخانه ، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی(کمـام)، اسـناد خصوصی خوانین کشکولی، نشریات محلـی فـارس و خـاطرات پـاره ای از دولتمـردان و مجریان سیاست عشایری تلاش دارد به این سـؤال پاسـخ دهـد، واکـنش ایـلات و عشـایر فارس در برابر سیاست مالیاتی حکومت رضاشاه چه بود؟ فرضیۀ تحقیق بر آن است که این موضوع نه تنها در امر سیاست اسکان مؤثر واقع نشد؛ بلکـه تعـدیات مـأموران رضاشـاه در وصول مالیاتهای سابق شکایات ایلات و عشایر را در مناطق مختلف در بـر داشـت و در نهایت زمینۀ شورش عمومی آنان را در پی داشت .
٤. ابعاد مالیاتی سیاست عشایری رضاشاه در فارس برای کنترل ایلات و عشایر در اواخر حکومت احمدشاه قاجار(١٣٠١ش ) که مقارن با قدرت گیری تـدریجی رضـاخان سردارسپه بود، نامه ای از وزارت مالیۀ وقت خطاب به رئیس الوزاری وقت نوشـته شـد کـه حاکی از گسترش قدرت قشقاییها و رهبر آنان(صولت الدوله بود).
(نامۀ احمد شوکت ، رئیس مالیۀ طوایـف قشقایی خطاب به الیاس خان کشکولی، مورخه ٩ مرداد ١٣٠٧ و نیز نامۀ اداره مالیۀ اصـفهان به کلانتران و خوانین کشکولی، مورخـۀ ٥ مـرداد ١٣٠٧ش ، از مجموعـه اسـناد خصوصـی سیاوش کشکولی) علاوه بر فشار وزارت مالیه بر خوانین کشکولی، حکومت نظامی قشقایی نیز مدام و طی دستوراتی اغلب تهدید آمیز خواستار جمع آوری و تسلیم مالیات طایفه از طـرف آنهـا بـه مقامات نظامیبود.
این موضوع علاوه بر اینکه شکایت عشایر فـارس را درپی داشت ، به ایجاد اختلافات بین اداره مالیۀ فارس بـه عنـوان نهـاد اصـلی و مسـئول مستقیم جمع آوری مالیات و حکومت نظامی قشقایی نیز دامن مـی زد.