چکیده:
با نظر به موج گسترده معنویت های نوظهور و ترویج ادیانی همچون هندوئیزم و بودائیزم، به عنوان معنویت هایی بدون مرز، مباحثی مانند یوگا، در جهان ترویج و تبلیغ می شوند و با برچسبی از آئین های قدسی در پی جایگزینی ادیان الهی و کلاسیک هستند. در این پژوهش سعی شده تا با بیان پیشینه کوتاهی از یوگا و اقسام آن، مبانی، روش و غایت یوگا تبیین شود. سیر معکوس کمال، ثنویت ماده و روح در فلسفه سانکهایا و شرانگاری بدن، نفی ذهن و کنش در یوگای چینی- ژاپنی و کم رنگی خدا در یوگای بودایی، از جمله اشکالات یوگا در اقسام مختلف آن است. برخلاف عرفان اسلامی که در آن مفهوم مراقبه اسلامی بر وجود رابطه میان خدا و انسان و با رویکرد ذهنی- عملی، از طریق توجه به ذکر ا لهی و رسیدن به قرب خداوند شکل گرفته است. مفهوم گسترده مراقبه اسلامی خارج از شکل، مکان و زمان خاصی است و برخلاف نگرش هندی - چینی، در متن زندگی جریان دارد. البته گرایش های هم بوده است که با نزدیکی به تفکر هندی و ایرانی و یا تاثیر پذیری از شمنیزم، سر از سماع و تمرکز بر اجسام در آورده است که به عنوان یک آسیب، قابل شناسایی است.
خلاصه ماشینی:
در تببین گوناگونی اقسام یوگـا، گفتـه شـده اسـت کـه ایـن امـر برآمـده از توجـه بـه تنـوع رویکردها و حالت های مخاطبان است ؛ چرا که هر کدام از این اقسام یوگا، بر محـوری تکیـه و تأکید دارند مانند عشق در بکتی یوگا، تمرینات بدنی در هاتا یوگا، دانش و علم در جنانا یوگا، نتایج ضروری اعمال در کارما یوگا، اصوات و اذکار در مـانترا یوگـا و آرامـش و مدیتیشـن در راجا یوگا (p١٦٦٩ ,٢٠٠١ ,Melton).
سـیلویا بـراون نیـز کـه یکـی از مبلغـان جریانها و عرفانهای نوظهور است ، با این که اشاره می کند که یوگای پاتانجـالی شـامل هشـت اصل بوده که به سه اصل تمرینات بدنی ، روشهای تنفسی و مراقبه کاهش یافته است ، اما ادامـه می دهد که همین یوگا برای سلامت انسان مفیـد اسـت ، گرچـه مـذهبی نیسـت : «یوگـا مـذهب نیست و احتیاج به هیچ رفتار و عقیده خاصی ندارد، مگر یکی : طبق فلسفه یوگا، هـم اکنـون در درون خود هـر چیـزی کـه بـرای شـکوفایی قابلیـت هایمـان نیـاز اسـت داریـم » (بـراون، ١٣٨٧، ص٢٧٨).
غایت یوگا با اقسام گوناگون خود و با تکیه بـر مبـانی فلسـفی و دینـی اش و بـه کـارگیری روشهـای سلبی و ایجابی ، به دنبال دستیابی به اهداف و غایاتی اسـت کـه در برخـی مـوارد مشـترک و در برخی از موارد به یک قسم اختصاص دارد و این اهداف از چند جهت ، با روش و غایت مراقبـه اسلامی متمایز است : 29 ٣,٣,١.