گونه شناسی مردم عصر نبوی از بدر تا تبوک از منظر قرآن مقاله

شناخت مردم هر عصر و گرایش های فکری و سیاسی آنان از ضرورت های شناخت ماهیت حوادث و تحلیل صحیح رویدادهاست. در این میان، قرآن نیز مردم زمانه نزول را به دفعات طبقه بندی کرده است. دستیابی به این طبقه بندی و معیار های آن از غزوه بدر تا غزوه تبوک هدف این پژوهش است. مسئله اصلی این است که از منظر قرآن، مردم در عصر نبوی در بازه زمانی مذکور، در چه گروه هایی جای گرفته اند؟ به نظر می رسد با گسترش اسلام از بدر تا تبوک، گونه های مردم در سه گروه کلی مسلمان، کافر و منافق طبقه بندی شده اند و آنچه تغییر کرده زیرمجموعه های این گروه هاست. در این پژوهش به تناسب، از روش «تاریخی تحلیلی و تفسیری» استفاده شده است.

برخی حتی نزول آیة 77 سورة نساء «ألم‌تر إلی الذین قیل لهم کفوا أیدیکم و أقیموا الصلاة و آتوا الزکاة فلما کتب علیهم القتال إذا فریق منهم یخشون الناس کخشیة الله أو أشد خشیة و قالوا ربنا لم کتبت علینا القتال لولا أخرتنا إلی أجل قریب قل متاع الدنیا قلیل والآخرة خیر لمن اتقی ولا تظلمون فتیلا» را مربوط به این مقطع می‌دانند و اظهار می‌دارند: عده‌ای از مسلمانان در مکه از پیامبر می‌خواستند اجازة قتال با مشرکان را صادر فرماید؛ اما چنین نمی‌شد تا آنکه فرمان آمد به سوی بدر حرکت کنند و این بر آنها دشوار آمد و این آیه نازل شد (طبرسی، 1372، ج 3، ص 119؛ سیوطی، 1404ق، ج 2، ص 184). گونه‌شناسی مردم در غزوة احد قرآن در آیات 121 تا 199 سورة آل‌عمران به گزارش واقعه احد پرداخت (واحدی نیشابوری، 1411ق، ص 136؛ طوسی، بی‌تا، ج 3، ص 54؛ واقدی، 1376، ج ‌1، ص 319)، اما در اینکه کدام آیه به این موضوع اختصاص یافته است اختلافاتی به چشم می‌خورد (دانش‌کیا، 1393، ص 189). گروه‌های حاضر در غزوة تبوک غزوة تبوک مؤمنان بخشی از اعراب بادیه‌نشین بخشی از مهاجران و انصار (پیشروان نخستین) دنباله‌رو‌های دستة دوم منافقان بخشی دیگر از اعراب بادیه‌نشین شماری از اهل مدینه کفار بخشی دیگری از اعراب بادیه‌نشین غیر اعراب بادیه‌نشین امیدواران به رحمت الهی (گناه‌کاران تواب) مسلمانان غیرمؤمن (مستضعفان) گروه‌بندی و گونه‌شناسی مقطع تبوک از معرفی «اعراب» آغاز شده است، ولی شامل گرو‌های موجود در مدینه هم می‌شود.