چکیده:
بررسی مباحث معرفت شناسی قرآنی، از جمله مباحث جدید قرن حاضر است که تعداد اندکی از قرآن شناسان و صاحب نظران معاصر بدان پرداخته اند. شناخت شیوه حصول معرفت درباره مبدا و معاد در قرآن یا به عبارتی شناخت روشهای هدایتی قرآن مستلزم شناخت ابزارهایی است که قرآن برای معرفت انسان در نظر گرفته است .
این مقاله به دو مساله: «رویکرد قرآن به ابزار و راههای معرفت» و «ارتباط آنها با اصول جهان بینی قرآنی» می پردازد و ابتدا با بررسی ابزارهای شناخت در قرآن اثبات می نماید که قرآن دو طریق معرفت را برای انسان قرار داده است. در طریق نخست ابزارهایی از اجزای انسان راهنمای او در شناخت مبدا هستند اما به سبب محدودیت این ابزارها در عالم ماده و امکان راهیابی خطا در آنها طریق دیگری برای معرفت که خارج از حیطه قوا و حواس انسان و مصون از هر خطا و کاملا یقین آور می باشد به انسان توصیه شده است تا انسان نسبت به حقیقت مبدا و همچنین وجود معاد و چگونگی آن شناخت حاصل نماید. این طریق معرفت که از جانب انبیا برای مردم به دست می آید، محکم ترین و اصلی ترین طریق معرفت بوده و ملاک سنجش صحت ابزارهای معرفتی بشر است. مساله دوم در این مقاله، بررسی و تبیین حاکمیت اصول سه گانه جهان بینی قرآنی بر ابزارهای شناخت می باشد.
خلاصه ماشینی:
"(زیرا) ریشه ی لغت قلـب در اصل به معنای تغییر و تحول و به اصطلاح قلب و انقلاب اسـت و از آنجـا کـه فکـر و عقل انسان دائما در حال دگرگونی است به آن «قلب » گفته شـده اسـت (مکـارم ، ج٢٢، ذیل آیه ی ٣٧ سوره ق) علاوه بر مطالب مذکور و قرائن موجود در آیات ، به حـدیثی از امام کاظم (ع ) نیز استناد شده است ١ که امام در آیه ی شریفه ی«ان فی ذلک لذکری لمن کان له قلب او ألقی السمع وهو شهید» (ق /٣٧) «قلب » را بـه «عقـل » تفـسیر نمـوده انـد (کلینی ، ٦٤/١، حدیث ١١) این معنا از سوی بسیاری از مفسران و صـاحب نظـران ارائـه شده و نیازی به ذکر مرجع نیست .
» (سبحانی ،١٨٢) بدین سبب هرگونه انحراف این ابـزار واسـتفاده ی ناصـحیح از ایـن انـدام ودر نتیجه ، انحراف از مسیر مستقیم الهی ونایل نشدن به سعادت اخروی ، مورد سؤال قرار می گیرد و خود آنها به عملکرد خویش اعتراف خواهند نمود «حتی إذا ما جاءوها شهد علیهم سمعهم وأبصارهم وجلودهم بما کانوا یعملون »(فصلت /٢٠) اصل سوم :فراحس گرایی و تکیه بر نیرو های باطنی و درونی در شناخت دقت درآیات مربوط به ابزارهای شناخت نشان می دهد نگاه قرآن بـه انـسان در این باره یک نگاه مادی وصرفا حس گرا نیست ؛ زیرا اگر چه چـشم وگـوش از ابـزار های شناخت حسی است ولی روشن است که قلب به عنوان یک عضو صـنوبری نمـی تواند نقشی در درک وشناخت انسان داشته باشد."
(
, 
, 
)
