چکیده:
دولت های اسلامی از همان آغاز پیدایش اسلام با توجه به امکانات موجود در عصر خویش در زمینه های درمان، پرستاری از بیماران و آماده سازی مکان های خاص جهت نگهداری از انواع بیماران که بعدها به «بیمارستان» معروف شد، اهتمام ویژه ای داشتند، به گونه ای که در مسائل تخصصی هر یک از مقوله های درمان، دارو، مراقبت و مراکز درمانی با تمام توان جهت رشد و توسعه آن با بهره گیری از دانش گذشتگان و افزودن تجربیات خود نیز گام های اساسی برداشتند و اقدام به انتقال آن به نسل های بعدی نمودند. نوآوری های مسلمانان در این زمینه بسیار گرانبها و تحسین برانگیز است؛ بنابر این، می توان بیمارستان» را یکی از نمادهای ارزشمند علمی - تمدنی دانست که با حوزه سلامت فردی و اجتماعی ارتباط مستقیمی داشته است. آن چه در این پژوهش از ژرفای تاریخ تمدن اسلامی به صورت ویژه مورد توجه قرار می گیرد، بررسی مراکز درمانی و انواع آن در دولت آل بویه؛ یعنی فاصل هزمانی 334 تا 447 ه ق ( 946 - 1055 م) است که به عنوان نقطه اوج تمدن اسلامی در دوره حاکمیت ایرانیان شیعی مذهب به پیروی از سیره نیکوی پیامبر اکرم (ص) در امر بهداشت، مدیریت درمان و مراکز درمانی در راستای سلامتی فردی و اجتماعی مورد توجه بوده است. البته تمدن اسلامی به نوبه خود به نشر فرهنگ پزشکی از طریق نقل آثار طبی بازمانده از امت های پیشین و نیز بنیاد پایگاه های علمی به منظور تربیت پزشکان توجه داشته است. یکی از جلوه های برحسته در تمدن اسلامی، ساخت و گسترش بیمارستان ها در سراسر جغرافیای سرزمین های اسلامی است. این مقاله در رابطه با تنوع مراکز درمانی به لحاظ انواع بیماری ها، هزینه های درمانی، تامین دارو، مراقبت های دوره درمان، ساخت و مهندسی بناهای بیمارستانی، بهره وری های آموزشی از این مرکز، در این مقطع تاریخی از تمدن اسلامی دستاوردهای ارزنده ای به دست می دهد که متفاوت با دیگر جوامع و حتی دوره های پیشین جهان اسلام است.
خلاصه ماشینی:
"بررسی رویکرد تمدن اسلامی بر روند گسترش بیمارستانها و مراکز درمانی در دوران آلبویه علی الهامی استادیار، گروه معارف اسلامی، دانشگاه علوم پزشکی تهران، ایران چکیده دولتهای اسلامی از همان آغاز پیدایش اسلام با توجه به امکانات موجود در عصر خویش درزمینههای درمان، پرستاری ازبیماران و آمادهسازی مکانهای خاص جهت نگهداری از انواع بیماران که بعدها به «بیمارستان» معروف شد، اهتمام ویژهای داشتند، به گونهای که در مسائل تخصصی هر یک ازمقوله های درمان، دارو، مراقبت ومراکز درمانی با تمام توان جهت رشد و توسعه آن با بهرهگیری از دانش گذشتگان و افزودن تجربیات خود نیز گامهای اساسی برداشتند و اقدام به انتقال آن به نسلهای بعدی نمودند.
واژههای کلیدی: بیمار، بیمارستان، مرکز درمانی، تمدن اسلامی، دولت آلبویه 1 - مقدمه بیمارستانها یکی از مراکز آموزشی – درمانی و الگوهای نمادین تمدنی در امر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در تاریخ و تمدن اسلامی هستند که در راستای سلامت و بهداشت عمومی به عنوان نهاد درمانی و آموزشی همواره مورد اهتمام بوده است، طبق اسناد و منابع موجود، واژه بیمارستان مرکب از دو بخش: «بیمار» به معنای «دردمند» و «ستان» به معنای «جایگاه یا خانه»؛ مجموعا به معنای بیمارخانه است (عیسی بک، احمد، ترجمه نورالله کسایی، 1371، ص 21-22) که ریشه در زبان پارسی میانه و تمدن ایرانی دارد.
3- بیمارستانهای پیش از دوره آلبویه البته توجه به حوزه درمان و احداث مراکز درمانی پیش از دولت آلبویه در دوره عباسیان آغاز گردیده بود که از جمله نمونه آن میتوان به موارد زیر اشاره نمود: - بیمارستان برامکه: ازنخستین مراکز درمانی وزیران ایرانی در دورة عباسیان است که در عهد وزارت برمکیان ساخته و از پزشک هندی معروف به ابندهن در امر درمان و ترجمه متون پزشکی هند استفاده میشد (ابن الندیم، ابن الفرج محمد بن ابی یعقوب، 1996، ص 305)."