چکیده:
در بیشتر کشورها، مناطق مرزی دورترین منـاطق پیرامـونی از مرکـز و بـه همـین دلیـل اغلـب ایـن منـاطق از عقب مانده ترین و محروم تـرین منـاطق کشـورها هسـتند. توسـعه نـامتوازن بخـش هـای اقتصـادی ، اجتمـاعی ، اکولوژی و همچنین نبود تعامل های منطقه ای منجر به این محرومیت هـا شـده اسـت . توسـعه منـاطق مـرزی و ایجاد اشتغال در این مناطق به منظور کاهش فقر و بیکاری این امکان را به وجود مـی آورد کـه از هزینـه هـای روانی و اقتصادی مهاجرت اجتناب شود و از منابع طبیعی و تجهیزات سرمایه ای و زیرساخت های اجتمـاعی بهره برداری شود. بازارچه ها از جملـه مزیـت هـای منـاطق مـرزی هسـتند کـه بـا ایجـاد تحـرک واداشـتن در ظرفیت ها و مزیت های محلی ، تغییرات نهادی وسیع با هدف رفع موانـع موجـود اجتمـاعی و اقتصـادی ، لازم است توسعه این مناطق مورد توجه قرار گیرند. استان آذربایجان غربـی بـا قـرار گـرفتن در گلوگـاه قفقـاز و همسایگی با کشورهای ترکیه و عراق از سیاست های توسعه ای کشور بـه کنـار نبـوده و دولـت بـرای سـامان دادن به مبادلات مرزی اقدام به تاسیس بازارچه های مرزی در این استان کرد. این تحقیق به دنبال پاسخ گویی به این پرسش است کـه ؛ بازارچـه هـای رازی و سـرو در توسـعه منـاطق مـرزی پیرامـون خـود چگونـه عمـل کرده اند؟ همچنین عملکرد هر یک از این بازارچه ها در توسعه محلی چگونه است ؟ این تحقیق بـه صـورت توصـیفی - تحلیلـی انجـام و در جمـع آوری اطلاعـات از منـابع مختلفـی همچـون مصاحبه ، گزارش های آماری ، کتاب ها، مجله ها و. . . استفاده شده است ؛ نتایج تحقیق نشان مـی دهـد کـه هـر دو بازارچه مورد مطالعه ـ با در نظر گرفتن پتانسیل های موجـود ـ نتوانسـته انـد آن طـور کـه شایسـته اسـت در توسعه نواحی مرزی خود و بهبود وضعیت معیشت مردم ساکن گام های اساسی بردارند. در این بین بازارچـه مرزی سرو که در مرکز استان واقع شده و مورد توجـه بیشـتر مسـئولان اسـتانی اسـت ، عملکـرد قابـل قبـولی نسبت به بازارچه رازی نداشته است .
خلاصه ماشینی:
"است که در راستای این اهداف ایجاد بازارچه های مشترک مرزی تـا حـدودی عـلاوه بـر سرعت بخشیدن به تجارت در امر صادرات غیر نفتی در رشد و شکوفایی و توسعه اقتصادی استان نیز مؤثر بوده است و نیز کمک بزرگی در اشتغال زائی منطقه داشته و افزون بر اشتغال مستقیم تعداد زیادی از مردم مناطق اطـراف بازارچـه هـا بـه عنـوان پیله ور موجبات اشتغال غیرمستقیم عده زیادی از ساکنان استان در ارتباط با حمل و نقل و تهیه کالاهای صادراتی را فراهم آورده است ( سایت سازمان صنعت ، معدن و تجارت آذربایجان غربی ).
به عبـارتی بـر اسـاس مجوز شورای ساماندهی مبادلات مرزی استان ، تعاونی هـای پیلـه وری مـی توانسـتند صادرات خود را از بازارچه های همجوار عراق و واردات خـود را از بازارچـه هـای هم مرز با ترکیه انجام دهند؛ ولی به دنبال رسمیت یافتن مرز تمرچین از طرف هیئت محترم دولت به جهت عـدم ارائـه مشـوق و تسـهیلات در بازارچـه هـا نسـبت بـه گمرکات و همچنین اجرای ماده ٢٠ قـانون و مقـررات صـادرات و واردات کـالا در گمرکات که در آن حق توکیل در بازارچه های مرزی از طریق پیله وران ممنوع شـده بود، فعالیت بازارچه های مرزی به خصوص در جنوب استان را تحـت تـأثیر قـرار و به شدت آن را کـاهش داد کـه در ایـن خصـوص مکاتبـه هـای مختلفـی از سـوی استانداری با مبادی ذی ربط جهت تأمین معیشت مرزنشینان انجام گرفته که با اجرای تصویب نامه اخیر هیئت وزیران برای مرزنشینان و با مدیریت می توان شاهد عملکرد مطلوب آنها بود (استانداری ، ١٣٩١، ص ١١)."