چکیده:
بسیاری از مورخان و تراجم نگاران طرح دیدگاه های میرزامحمد نیشابوری اخباری در اوایل قاجاریه را تلاش نافرجام اخباری گری افراطی می دانند، اما بر اساس گزارش های برجای مانده از میرزا اسدالله شهرخواستی اندیشمند سده سیزدهم، نیشابوری یک صوفی بی اعتقاد و چندچهره بود که باوری به اخباری گری نداشت و از آن برای درهم شکستن اقتدار فقیهان اصولی سود می جست. او در این زمینه می کوشید از مساعدت قاجاریان و ممالیک عراق هم بهره مند شود و با غرب نیز مراوده داشت. از دستاوردهای این پژوهش در بررسی و تبیین دیدگاه شهرخواستی، دستیابی به مستنداتی هم سو با بیشتر دعاوی وی است. بر اساس این یافته ها، نیشابوری با اقدام به تحرکات سیاسی و ترویج افراطی نگرش تلفیقی اخباری-صوفی، به دشمنی با مجتهدان شیعه پرداخت و سرانجام در 1232ق. در کاظمین کشته شد. صدور فتوای قتل وی که فقیهان عتبات عالیات آن را صادر کردند از عوامل اصلی این حادثه به شمار می رود.
خلاصه ماشینی:
"٧ در این میـان ، مـتکلم و اندرزنامـه نـویس سـده ١ عباس اقبال آشتیانی [بی تا]، تاریخ مفصـل ایـران، بـه کوشـش محمـد دبیرسـیاقی ، [بـی جـا]: انتشـارات کتابخانـه خیـام ، صص ٧٠٦ـ٧٢٥؛ حامد الگار (١٣٥٦)، دین و دولت در ایران (نقش علمـا در دورة قاجـار)، ترجمـة ابوالقاسـم سـری ، تهـران : انتشارات توس ، ص٤٣؛ عبدالحسین نوایی (١٣٥٦)، کریم خان زند، تهران : شرکت سهامی کتابهای جیبی با همکاری مؤسسه انتشارات فرانکلین ، صص ١١ـ٣٤؛ Hadi Hairi (1988), "The legitimacy of the early Qajar Rule as viewed by the Shi’i Religious Leaders", Middle Eastern Studies, Vol. 24, No. 3, p.
٧ محمدحسن اعتمادالسلطنه (صنیع الدوله )(١٣٦٧)، تاریخ منتظم ناصری، تصحیح محمداسماعیل رضوانی ، ج٣، تهران : دنیای کتاب ، ص١٥٣٨؛ میرفضل الله شیرازی خاوری (١٣٨٠)، تاریخ ذوالقرنین ، تصحیح و تحقیق ناصر افشارفر، ج١، تهـران : وزارت سیزدهم ، میرزا اسدالله شهرخواستی (در قید حیات : در ١٢٥٨ق ) ماهیت اخباری ایـن نـزاع را نفی کرده است .
روابط او با دو تـن از مراجـع ١ شیخ جعفر کاشف الغطاء[بی تا]، الحق المبین فی تصویب رأی المجتهدین و تخطئه جهال الاخباریین ، نسخه خطـی ، تهـران : کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران ، شمارة ٦٩٧٤، برگ ١-٤؛ سیدمصلح الدین مهدوی (١٣٦٧)، بیـان سـبل الهدایـه فـی ذکـر أعقاب صاحب الهدایه یا تاریخ علمی و اجتماعی اصفهان در دو قرن اخیر، ج١، قم : دار الذخائر، ص٦٦."
(
, 
, 
)
