چکیده:
ﺷﺒﻜﻪﻫﺎی ﻣﻨﻄﻘﻪ ای، ﺑﻨﺎﺑﺮ وﻳﮋﮔﻲ ﻫﺎی ﺧﻮد، ﺷﺮایطی ﻣﺘﻔﺎوت را ﺑﺮای ﺷﻜﻞﮔﻴﺮی ﻳـﺎ رﺷـﺪ ﮔـﺮو هﻫـﺎی ﺿﺪﺳﻴﺴﺘﻤی ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ. ﻧﻈﻢ ﻫﺎی ﻣﻨﻄﻘﻪای، از ﻟﺤﺎظ ﭘﺎﻳﺪاری، اﻣﻨﻴﺖ، ﺛﺒﺎت و ﭘﻮﻳﺎﻳﻲ ﻳﻜﺴﺎن ﻧﺒـﻮده،ﺑﺎ ﻣﻌﻤﺎﻫﺎی اﻣﻨﻴﺘﻲ ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ روﺑﻪ رو ﻫﺴﺘﻨﺪ؛ اﻣﺮوزه ﺟﻬﺎن اﺳﻼم، ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺷﺒﻜﻪ ای ﻣﻨﻄﻘﻪ ای، ﺑﺎ اﻧﺒﻮﻫﻲ از ﭼﻨﻴﻦ ﮔﺮوه ﻫﺎﻳﻲ، ﻣﻮاﺟﻪ اﺳﺖ ﻟﺬا ﻳﻜﻲ از ﻣﻬﻢ ﺗﺮﻳﻦ ﻣﻮﺿـﻮع ﻫـﺎ، ﻋﻠﻞ ﺷـﻜﻞ ﮔﻴـﺮی اﻳـﻦ ﮔـﺮوه ﻫـﺎ در ﻧﻈﻢ ﻫﺎی ﻣﻨﻄﻘﻪ ای، ازﺟﻤﻠﻪ در ﮔﺴﺘﺮه ژﺋﻮﭘﻠﺘﻴـﻚ ﺟﻬـﺎن اﺳـﻼم اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﻣﺤـﻮر ﭘـﮋوﻫﺶ ﺣﺎﺿـﺮ را ﺷﻜﻞ می دﻫﺪ. ﮔﺮوهﻫﺎی ﺿﺪﺳﻴﺴﺘﻤﻲ، ﭼﻨﺪﺑﻌﺪی ﺑﻮده، ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭘﺪﻳﺪه ای اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ، ﺳﻴﺎﺳﻲ و ﻓﺮهنگی،ﻣﻄﺮح ﻫﺴﺘﻨﺪ؛ ﺑﺮ اﻳﻦ ﻣﺒﻨﺎ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن، اﻳﻦ اﺳﺘﺪﻻل را ﻣﻄﺮح ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﺟﻬﺎن اﺳـﻼم، دارای ﻣﻮﻗﻌﻴـﺖ ﻛﺎﻧﻮﻧﻲ در ﻧﻈﻢ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺑﻮده، ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ، ﻗﺪرت ﻣﺪاﺧﻠﻪ ﮔﺮ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻛﻨﺘﺮل ﻧﻈﻢ آن، ﺑـﺴﻴﺎر ﺣـﺴﺎس اﺳﺖ و ﺑﺎ ﺑﻬﺮهﮔﻴﺮی از ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻧﺎﻣﻨﺴﺠﻢ ﺷﺒﻜﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪای ﺟﻬﺎن اﺳﻼم، درراﺳﺘﺎی ﺗﺤﻘﻖ ﻧﻈﺎم ﻛﻨﺘﺮل ﻧﻈﻢ ﻣﻮردﻧﻈﺮ ﺧﻮد، ﮔﺮوهﻫﺎی ﺿﺪﺳﻴﺴﺘﻤﻲ را اﻳﺠﺎدﻛﺮده اﺳﺖ؛ در ﻫﻤﺎن ﺣﺎل در ﺳﻄﺢ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻧﻴـﺰ، ﮔﺮوه ﻫﺎی ﻣﻘﺎوﻣﺘﻲ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻫﺎی ﻣﻨﻄﻘﻪای ﻣﺪاﺧﻠﻪ ﮔﺮ اﻳﺠﺎدﺷﺪه اﻧﺪ؛ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎﻳﻲ ﻣﺘﻌـﺪد از ﭼﻨـﻴﻦ ﮔﺮوه ﻫﺎﻳﻲ، ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮔﺮوهﻫﺎی اﺑﺰاری و ﻣﻘﺎوﻣﺘﻲ ﻳﺎ دﻓﺎﻋﻲ و ﺗﻬـﺎﺟﻤﻲ در ﺷـﺒﻜﻪ ﻣﻨﻄﻘـﻪای اﺳـﻼم، ﻧﻘـﺶ اﻳﻔﺎﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ؛ ﺑﺮﺧﻲ از اﻳﻦ ﮔﺮوه ﻫﺎ، ﺑﻪ ﺗﺤﻘﻖ ﻛﺎرﻛﺮدﻫﺎی ﻛﻨﺘﺮﻟﻲ ﻗﺪرت ﻣﺪاﺧﻠﻪ ﮔﺮ ﻛﻤﻚ می ﻛﻨﻨﺪ.
در اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺑﺎ ﺑﻬﺮه ﮔﻴﺮی از روش ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻮردی، ﺑﺎ ﺗﻘﺪم ﻧﻈﺮﻳﻪ، ﻓﺮﺿﻴﻪ ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻲ ﺷﻮد؛ در اﻳﻦ راﺳـﺘﺎ در اوﻟﻴﻦ ﮔﺎم، ﻣﺪل ﻧﻈﺮی ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺪه و ﭘﺲ از آن، ﺷﺒﻜﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ ای اﺳﻼم ﺑﻪﻋﻨـﻮان ﻣـﻮرد، در ﻣﻌـﺮض ﻛﻨﻜﺎش علمی ﻗﺮارﺧﻮاﻫﺪﮔﺮﻓﺖ.
خلاصه ماشینی:
بر این مبنا پژوهش حاضر بر این ادعاست که جهان اسلام، دارای موقعیت کانونی در نظم جهانی بوده، به همین دلیل، قدرت مداخلهگر نسبتبه کنترل نظم آن، بسیار حساس است و با بهرهگیری از ساختار نامنسجم شبکه منطقهای جهان اسلام، درراستای تحقق سیستم کنترل نظم موردنظر خود، گروههای ضدسیستمی را ایجادکردهاست؛ در همان حال در سطح اجتماعی منطقه نیز، گروههای مقاومتی در مقابل سیاستهای منطقهای مداخلهگر ایجادشدهاند؛ به این سبب، سه جریان اساسی، درون نظم یادشده شکلگرفتهاند: ازیکسو جریان ناشی از نظم جهانی است که به دلیل ضعف ساختاری و فرایندی، برای ورود به جهان اسلام اجازهمییابند و ازسویدیگر، گروههای ضدسیستمی است که بخشی از آنها به دلیل عوامل محرک داخلی و نظم مداخلهگر، فعال میشوند و بخشی نیز برای مقاومت در برابر جریانهای ناشی از نظم مداخلهگر یا مقابله با کنشهای مخرب چنین قدرتهای مداخلهگری در گستره ژئوپلتیک جهان اسلام شکلمیگیرند.
5- جایگاه و ساختار نظم جهان اسلام و شکلگیری گروههای ضدسیستمی جایگاه حساس و ساختار نامنسجم ژئوپلتیک، ژئوکالچری، ژئواکونومیک و ژئواستراتژیک جهان اسلام، باعث ترسیم شبکههای منطقهای متداخل توسط واحد تجدیدنظرطلب منطقهای، ازیکطرف و قدرت مداخلهگر و واحدهای محور، ازطرفدیگر میشود.
در بحران کنونی جهان اسلام، ایالات متحده آمریکا، همراه با دول غربی، با روسیه، به جنگی نیابتی، وارد شدهاند و هریک برای تحقق یا حفظ شبکه ژئوپلتیک خود، از واحدهای دولتی و گروههای ضدسیستمی خاصی، در جهان اسلام حمایتمیکنند؛ همچنین چین به همراه روسیه در شورای امنیت ملل متحد با وتوی قطعنامههای ضد سوریه از بشار اسد حمایتمیکند (The New York Times, 12 October 2015; The Guardian, 4 October 2015; Asseburg & Wimmen, 2012: pp.