چکیده:
مدعای اصلی مقاله حاضر آن است که با سقوط صدام در سال ٢٠٠٣م ، واقعیات سیاسی - اجتماعی جامعه عراق بروز و ظهور یافتند. واقعیاتی که از زمان تاسیس عراق در ابتدای قرن بیستم تا سقوط صدام ، فرصتی برای به عرصه آمدن پیدا نکرده بودند. در مقطع طولانی مذکور، ساختار قومی ، نژادی و مذهبی جامعه عراق - که به مثابه خصلت پایدار چنین جوامع چندپاره محسوب می شوند - در سایه وجود حکومت های دیکتاتوری و نیز مناسبات سیاسی - اجتماعی خاص این کشور، نه تنها جایگاهی در ساخت قدرت نداشتند؛ بلکه با انکار و طرد و خشونت سازمان یافته مواجه می شدند. بنابراین ، برآیند سقوط صدام ، به میدان آمدن واقعیات ساختاری جامعه عراق می باشد که این امر سبب پیدایش وضعیت معمای امنیت در این کشور شده است . نگارندگان مدعی اند که این وضعیت ، به شکل بنیانی ، حاصل نادیده انگاشتن ساختار اجتماعی و نوعی تحقیر و انکار هویتی در طی تاریخ عراق است که با برداشته شدن یک «شخص »، رقابت بی پایانی برای اثبات خود و غلبه بر این حس ناخوشایند تاریخی آغاز شده است .
خلاصه ماشینی:
اما به دنبال حملۀ ایالات متحده آمریکا و متحدانش در سال ٢٠٠٣م و پس از سقوط صدام ، فضای مزبور شکسته شد و از درون آن ، گروه ها و قومیت های مختلف ، با خواست ها و اهداف کاملا متضاد، به گونه ای که طرد و انکار یکدیگر، پایدارترین خصلت ابراز اجتماعی و سیاسی هویت در فضای عراق جدید است ، ظهور و بروز یافتند.
نگارندگان با وجود اینکه با آن دسته از تحلیل هایی که تأثیر مناسبات بیرونی و خواست و اهداف قدرت های منطقه ای و بین المللی را در فضای ناامنی که بر عراق حاکم شده است مهم می دانند، مخالفتی ندارند، اما در این نوشتار سعی بر این است که به این سؤال محوری پاسخ داده شود که علت ظهور و استمرار معمای امنیت در عراق پس از صدام چیست ؟ پاسخ موقت ارائه شده ، یا همان فرضیه ، آن است که سقوط صدام ، فضای لازم برای ظهور و بروز گروه های قومیتی با هویت های متفاوت را فراهم کرده است .
فصلنامه علمی-پژوهشی سقوط صدام : عملیاتی شدن منازعات قومی عراق به عنوان قلب خاورمیانۀ مرکزی ، میعادگاه غالب اقوام و مذاهب موجود، از اعراب و کردها گرفته ، تا شیعیان ، سنی ها و ترکمن ها در خاورمیانه است (پورسعید، ٤٤١:١٣٨٢) و به گواه بسیاری از تحلیل گران ، با توجه به این تنوع قومی و مذهبی چشمگیر، عراق عرفی -ترین کشور جهان عرب محسوب می شود که در آن ، غلبۀ یک قوم یا یک ایدة مذهبی ، جز با میزان بالایی از خشونت میسر نخواهد بود.