چکیده:
این مقاله به شیوه تحلیلی و کتابخانهای در صدد پاسخگویی به این سؤال اصلی است که چه تفاوتها و شباهتهایی در حوزه اندیشه فروغ و نازک الملائکه است؟ فروغ را نماینده تمام عیار شعر ادبیات زنانه دوره معاصر ایران میشناسند و نیز؛ نازک الملائکه به عنوان پایهگذار شعر نو در ادبیات عرب و نوع خاص آن، یعنی ادبیات زنانه شناخته شده است. علاوه بر زبان و احساس زنانه، مهمترین ویژگی شعر فروغ و نازک، پژواک و انعکاس زمانه هر دو شاعر در شعرشان است که به صورت استعمار ستیزی، فقر ستیزی، تقدیر گرایی، حدیث نفس، روایتگری، مرد ستیزی، حیرت، اسطوره، گرایش به شب، آنیمیسم، آرمانگرایی نمود پیدا کرده است. هرچند که در بیان برخی مسائل تفاوتهایی در اندیشه و بیان آنها مشاهده شد.
خلاصه ماشینی:
انگیزه اصلی بررسی نمودهای اندیشه دو شاعر ایران و عراق، فروغ و نازک این است که هر دو شاعر از پیشگامان شعر زنانه در شعر معاصر ایران و عراق هستند و به سبب تأثر از عوامل گوناگونی چون اوضاع نامساعد سیاسی- اجتماعی، داشتن روحیهای سریع التأثر و نیز آشنایی با آثار غرب به سرایش مضامین اجتماعی و درونی روی آوردند.
وی مورد استعمار را اولین دلیل عقبماندگی عراق میداند و راه رهایی از آن را تنها در مبارزه و رویارویی میداند، و ساختن جامعه را در کنار آن خواستار است و آشکارا مردم را به وحدت و یکپارچگی میخواند و میسراید: «اتحاد القلوب افضل قوس حین ترمی أیدی الکماه السهاما» (نازک الملائکه،1986: 325) «اتحاد قلبها بهترین کمان است زمانی که دست جنگجویان تیر را پرتاب میکند» «غدا ستعود إلیک الحیاة تعود مع الوحدة العربیة» (نازک الملائکه،1986: 469) «فردا زندگی با اتحاد و وحدت عربی به سوی تو باز خواهد گشت» و نیز در اشعار «وردة لعبدالسلام»، «الوحدة العربیة»، «الساعة»، «تحیة الجمهوریة العراقیة»، «شیوعیة» به شکلی برجسته دیدگاههای سیاسی و ضد استعماری خویش را بیان میکند و درد و مصراع پایانی از شعر «تحیة الجمهوریة العراقیة» چنین میسراید: «تحیا تحیا الجمهوریة من نقمته الصهیونیة ومخالبه الأمریکیة» علت این تفاوت بیان، دیدگاه دو شاعر را درباره اوضاع سیاسی کشور ایران و عراق در آن زمان باید دانست؛ زیرا حکومت رضاخان و پس از آن حکومت محمدرضا به پشتوانه دول غربی، جو سانسور و خفقان در کشور ایجاد شده بود اما در کشورهای عربی پس از فروپاشی حکومت عثمانی با پشتوانه انگلستان در کشورهای تازه استقلال یافتهای چون عراق، سوریه و فلسطین حکومتهای متزلزل و ضعیفی بر سر کار آمدند و به دلیل همین فضای سیاسی شاعران و نویسندگان به راحتی آراء و اندیشههای خود را بیان میکردند.