چکیده:
بسطام به عنوان یکی از شهرهای قومس به سبب خوش آب و هوایی و وجود آرامگاه بایزدید بسطامی عارف مشهور قرن سوم، همیشه مورد توجه عارفان و سیاحان بوده است. ناصر الدین شاه قاجار از جمله کسانی است که در دو سفر خود به خراسان در سال های 1283ق/1866م و 1300ق/1882م به بسطام سفر کرده، علی نقی حکیم الممالک گزارش سفر اول را همراه با معرفی اعلام و آثار باستانی بسطام با عنوان «روزنامه سفر خراسان» نوشته است و سفر دوم را خود ناصرالدین شاه شرح داده است.
خلاصه ماشینی:
"همان، ص١٠١ حکیم الممالک در معرفی آثار تاریخی بسطام ادامه می دهـد «سـمت غربـی ایـن گنبـد (گنبـد امامزاده محمد) مسجد و معبد سلطان بایزید است که گچ بری ایوان و منبـت کـاری درب مـسجد آن کمال امتیاز را دارد و بنابر معروف بانی این بنا سلطان محمود غازان ١ اسـت و جـسد خـود او نیز در سردابی که در جنب این گنبد است ، گذاشته شده و در حق ایـن جـسد چیزهـا مـی گوینـد جمعی برآنند که هنوز اثـر جراحـت بـر سـینه اش بـاقی اسـت و دیگـران چـون اعتـضادالدوله و معیرالممالک که خود رفته و مشاهده کردهاند منکر این معنی هستند آنچه محقق اسـت ایـن اسـت که این جسد به حسب قد، جثه از مردمان حال به مراتب طویل و عظیم الجثه تراسـت و از غرایـب این که در پهلوی این گنبد منارهای است که بیست و پنج ذرع طـول آن اسـت و ماننـد منارجنبـان اصفهان متحرک است یعنی چون بر زیر آن روند و به قوت حرکت دهند جنبش و حرکـت منـاره 2 محسوس و مرئی شود و سبب این حرکت معلوم نیست العلم عندالله تعالی ."