چکیده:
دولت اسماعیلی ، به عنوان اولین دولتی در طول تاریخ است که ، به دلیل نداشتن امکانات و ارتش منظم ، سیاست سازمان یافته و کارآمدی برای ترور را در پیش گرفت . بازوی اجرایی این دولـت بـرای تـرور جوانان با ایمان واز جان گذشته ای بودند که فدائیان نام گرفتند. در این مقاله بـه نـوع آمـوزش، نحـوه انجام عملیات، انگیزه های انجام این عملیات و مسائلی که به تبع آن به وجود مـی آمـد پرداختـه شـده است .آنها جزو مومن ترین افراد به آرمان نزاریان بودند. آنها در پوشش یک غلام، مـلازم، سـرباز بـا مهارت خاصی به هدف های خود نزدیک می شدند و اعتماد آنها را جلـب مـی کردنـد و سـپس در موقع مقتضی ضربه مهلک را وارد می کردند. فـدائیان کـه ایمـان و عمـل را بـا هـم در آمیختـه بودنـد کارآمدترین بخش دولت اسماعیلی بودند ودر جنگی نابرابر در برابر ارتش های امپراطـوری آن زمـان، ضربه هایی کشنده به مخالفان و علمای دینی که نفرت را علیه اسماعیلیان می پراکندند، وارد می کردنـد. پژوهش حاضر با استفاده از روش تاریخی توصیفی -تحقیقی انجام شده است . صباح در خانه ابوالفضل دوست قدیمی و همراه همیشگی خود، پس از ترک خدمت نظام الملک، به سخن در آمد که : اگـر دو دوست فداکار و وفادار می داشتم قدرت ترک و دهقان را واژگون می کردم(ترک اشاره بـه ملکـشاه و دهقان اشاره به نظام الملک). ابوالفضل گمان بر دیوانگی حسن برد ودر روزهای پـس از آن غـذاهای خوشمزه با طعم زعفران که گویند بر قدرت مغز می افزاید و ماکولات خوش طعم پـیش روی حـسن می گذاشت تا این به قول او دیوانگی او بهبود یابد.حسن علی رغم تلاش های ابوالفضل خانه او را ترک کرد. بیست سال بعد، نظام الملک به خنجرهای یاران حسن گرفتار شد و ملکشاه اندکی پس از آن بـه بدرود حیات گفت . اینک نزدیکترین فرد به حسن همان دوست ویار غار او ابوالفضل است . بر بـالای الموت حسن با ابوالفضل در خلوت چنین می گوید: حال من دیوانه بودم یا تو. تو خواستی با ماکولات و غذاهای زعفران دار مرا به عقل سلیم برگردانی اما باز می پرسم چه کسی دیوانه بود؟
خلاصه ماشینی:
"دکترین فداییان بر این پایه استوار بود که نه در هنگام انجام عملیـات اراده انهـا دچـار خللی شود و نه به دنبال فرار از آن موقعیت هستند زیرا هرکدام از این کارها راه را برای نتیجـه گیری مردم در مورد ضعف و عدم باور فداییان به کار و اعتقادات آنها باز می کرد و پیامی کـه آن ها به دنبال رساندن آن بودند را از بین می برد.
یک دولت نباید در طول جنگ چنین سیاست های خصمانه ای ماننـد اسـتخدام تروریـست ، سم دادن، نقض کاپیتولاسیون، تحریک مخفیانه مقامات طرف متخاصم به خیانت و شـورش در کشورمتخاصم هستند را تشویق کند زیرا این کار اعتماد دوطرفه را در صلحی کـه در ادامـه بـه دنبال خواهد آمد از بین خواهد برد.
با این وجود ارتش های فدایی فقط از مقرهای خود حفاظت کـرده و به کاروان ها برای به دست آوردن غنیمت حمله می کردند که بـه ایـن ترتیـب دکتـرین فـداییان ترور و جنگ را به عنوان جایگزین های انحصاری یکدیگر قرار می دادند(به عبارتی فقط یا بایـد جنگید یا باید ترور کرد).
نتیجه گیری و بحث در این مقاله سعی شده به جنبه های مختلف زندگی و عملیات و ریشه هـای فـداییان اسـماعیلی و نقش آنها در سلسله مراتب و به عنوان بازوی عملی نزاریان برای مقابله بـا حکومـت هـای متخاصـم پرداخته شود.
Goldziher, I, The faith and religion in Islam: London: Markus Wiener Publishers, 1910 Arkon Daraul, A history of secret societies, London: citadel press,1961 Hodgson, M."