چکیده:
وزارت به عنوان یکی از مهم ترین ارکان دیوانسالاری ایران در تمامی دوره های تاریخی کمابیش از اعتبار و جایگاه ویژه برخوردار بوده است و بسیاری از امور اداری، مالی، قضایی و تشریفاتی کشور توسط وزارت حل وفصل می شد. در ابتدای تشکیل حکومت صفوی به خاطر کشمکش و منازعه میان اهل قلم و شمشیر و تفوق نظامیان بر سایر طبقات، جایگاه وزیر دچار تنزل شد، اما با تثبیت حکومت صفوی در زمان شاه عباس اول و مقابله شاه با جریان های مخالف درون حکومتی، بار دیگر وزیر یا به عبارت دیگر اعتمادالدوله به صحنه قدرت بازگشت . پژوهش حاضر با روشی توصیفی - تحلیلی و با بررسی جایگاه وزارت و معرفی وزیران دوره شاه عباس اول صفوی ، درصدد پاسخ به این پرسش تحقیق است که وزیران دوره شاه عباس اول از چه جایگاهی برخوردار بودند؟ و تاثیر آنان بر روند حکومت در این دوره، چگونه بود؟ به نظر می رسد با برقراری امنیت و اقتدار در دوره حکومت شاه عباس اول، دوره جدیدی در حکومت صفوی آغاز شد که مشخصه مهم آن اقتدار و ترفیع جایگاه واقعی وزیران بود.
خلاصه ماشینی:
"در سومین سال وزارت میرزا لطف الله شیرازی ، او مورد توجه و الطـاف شـاه قـرار گرفـت ، ایالت و وزارت را باهم جمع کرد و صاحب علم نقاره شد که مخصوص امیران نامـدار بـود و پایه قدر و منزلتش به ایوان کیوان رسید، اما این اعتبار دیری نپایید و در همان سـال بـه علـت اعمال ناشایست و ناپسند و ناسازگاری پسرش میرزا محمد که گرفتار غرور جوانی بود، عباس اول از او دل آزرده شد و برکنارش کرد و حاتم بیک اردوبادی وزیر دیوان اعلی شد.
اسکندر بیک ضمن شـرح سـفر شاه عباس به اردوباد برای فتح آذربایجان می نویسد: «اردوباد قصبه ای است به غایـت دلگـشا و دلنشین در جانب شمالی ارس که سخن پرداز خطه شیراز خواجه حافظ در مدح سواحل طیبـه نزهت افزایش فرموده : ای صبا گر بگذری بر ساحل رود ارس بوسـه زن بـر خـاک آن وادی و مشکین کن نفس » و در روضه الصفا هم آمده است ، ملک بهرام اردوبادی ، پدر حاتم بیگ ، کـه تحت عنایت سلاطین سلسله بایندری بود با ظهور دولت صـفوی بـه جهـت غمـز و سـعایت حاسدان روی به سرزمین ارس آورد و چندگاهی را در آنجا بـه سـر بـرد تـا اینکـه گـذر شـاه اسماعیل اول بر اردوباد افتاد، حسین بیک ، وکیل شاه اسماعیل ، شرح حال ملک بهـرام را بـه او گفت و قرابت خواجه عتیق منشی شاه را با ملک بهرام گوشزد کـرد و موجـب صـدور حکـم استمالت به نام ملک بهرام شـد و او بـار دیگـر بـه اردوبـاد بازگـشت .
در این سفر، سیدخواجم (ایلچی ازبکان که در سال ١٠٠٠ ق به حضور شـاه عبـاس رسـیده بـود، ولی بنا به دلایلی اجازه بازگشت نیافته بود)، در خوزستان به جان حاتم بیگ سوءقصد کرد، اما ١- قدامه بن جعفر، ١٣٥٣، کتاب الخراج و صنعه الکتابه ، ترجمه حسین خدیو جم ، تهران : بنیاد فرهنگ ایران ، ص: ٢٧ بـه بعد ٢- اسکندربیک منشی ، ص: ٤٥٤."