چکیده:
منطقهی گازی پارس جنوبی واقع در شهرستان عسلویه یکی از مناطق صنعتی خاورمیانه و محل فعالیت دهها شرکت پتروشیمی است که تأثیر مخربی روی زیستبوم منطقه گذاشته که بحث مسئولیت اجتماعی شرکتها و روند توسعهی متوازن در آن حائز اهمیت است. این پژوهش با نگرشی جامعهشناختی، با هدف مطالعهی منتقدانهی مسئولیت اجتماعی شرکتها، از دیدگاه جوامع محلی بهعنوان بخشی از ذینفعان بیرونی انجام شده است. جهت انجام این پژوهش، از روش مردمنگاری انتقادی و مصاحبهی اپیزودیک همراه با مشاهده و شیوهی نمونهگیری هدفمند و مصاحبه با 20 نفر از ساکنان بومی انجام و با تکنیک استقراء تحلیلی، از دادههای حاصل، مقولههای اصلی ناپایداری، سلطهی فنسالاری بر انسانمداری، کارکرد غیر اثربخش نهادها و مقولهی هستهی بازاندیشی توانمندساز استخراج و تحلیل شد و مدل پارادیمی بر مبنای مدل پارادایمی اشتراوس ـ کوربین ارائه گردید. نتایج نشان داد مردم این منطقه از رونق اقتصادی و برخی موقعیتهای ناشی از توسعهی اقتصادی ارزیابی مثبتی داشته، اما عملکرد شرکتها در خصوص مسئولیت اجتماعی شرکتیشان را در قبال زیستبوم و توسعه ی پایدار و متوازن و در نظر گرفتن حقوق مردم محلی ضعیف ارزیابی کردهاند.
خلاصه ماشینی:
پژوهشهای اجتماعی مانند مطالعات صادقی فسایی (1385)، تحت عنوان ارائهی الگویی مفهومی برای مسایل و انحرافات اجتماعی عسلویه، صابری زفرقندی و همکاران (1386)، در خصوص وضعیت مصرف مواد، اعتیاد و خدمات مربوطه در کارگران منطقهی صنعتی عسلویه میدان گاز پارس جنوبی و مطالعهی طالبیان و همکاران (1387: 75-55)، در خصوص تحلیل تأثیر اجتماعی توسعهی صنعتی نشان میدهد آسیبهای جدی به صورتبندی پایداری زیستی ـ اجتماعی وارد شده است.
علاوه بر آن احداث منطقهی گازی عسلویه و گسترش فازهای آن باعث از بین رفتن تعلق مکانی مردم در روستاها شده، همچنین ورود مهاجران بیشمار از سراسر کشور به منطقه و نامطلوب بودن شیوههای پذیرش و اسکان در کمپهای کارگری، کمبود تفریحات سالم، دور بودن کارگران از محیط خانواده، چند فرهنگی شدن محیط و فقدان کنترل و نظارت اجتماعی کافی و مسائلی از این قبیل آسیبهای زیادی برای مردم جوامع محلی به دنبال داشته است؛ عسلویه با مسائل اجتماعی و فرهنگی زیادی مانند ناامنی اجتماعی، ریسک خطر ابتدا به انواع بیماریهای ناشی از آلودگیهای زیستی و ورود و خروج کنترل نشدهی کارگرانی که تماسهای جنسی مشکوک دارند، مصرف انواع مواد مخدر و مشروبات الکلی قاچاق، بیگانگی اجتماعی و مسائلی از این دست روبرو است.
همانطور که گفته شد شرکتها بهطور مستقیم بر زندگی و سلامت مردم محلی و محیط زیست اثر میگذارند و البته فعالیت در پارهای از حوزهها مانند انرژی حساستر نیز میباشد، شرکتهای فعال در بخش انرژی شرکتهایی هستند که در صف اول تولید ثروت از یکسو و تخریب محیط زیست از سوی دیگر قرار دارند و انتظار عمومی این است که این شرکتها هزینهی تخریب و تهدیدشان را پرداخته و مسئولیت کاهش مخاطرات (اجتماعی ـ زیستی) نیز پذیرا باشند.