چکیده:
پس از حوادث 11 سپتامبر، آمریکاییها تلاش کردند تعاریف تازهای از منافع ملی حیاتی خود عرضه کنند. از اینرو، درصدد گسترش نفوذ در منطقه خاورمیانه به عنوان بحرانخیزترین و ناامنترین منطقه جهان برآمدند. با تشدید بحران در خاورمیانه، تصمیمسازان سیاست خارجی آمریکا با تنظیم طرح خاورمیانه بزرگ تلاش کردند به نوعی وضعیت موجود این منطقه را از طریق ایجاد یک سری تحولات ساختاری در ارکان سیاسی کشورهای این حوزه دگرگون کنند. اشغال عراق و اعمال فشار بر ایران و بعضی از کشورهای عربی منطقه، آغاز خشونتبار این راهبرد بود. از دید آنها، عراق به عنوان نقطه آغاز نمایش قدرت آمریکا به منظور تغییر و تبدیل ساختارهای سیاسی خاورمیانه و ایجاد بسترهای مناسب برای توزیع بهینه قدرت منطقهای- بینالمللی با هدف تاثیرگذاری بر الگوی سیستمی در نظام بینالملل بود. آمریکا از ابتدای حمله به عراق، این کشور را نقطه آغازین و گام اول ایجاد تغییرات اساسی در منطقه خاورمیانه و در قالب طرح خاورمیانه بزرگ قرارداد. با این حال، حضور نظامی آمریکا در عراق زمینه ساز تهدیدات فراوانی برای جمهوری اسلامی ایران شد و میتوان گفت امنیت ملی کشور در ابعاد مختلف با تهدیدات جدی مواجه شد. از جمله این تهدیدها میتوان به ناامنی مرزها، حضور اسرائیل در کردستان عراق، حضور گروههای معارض در کردستان، مباحث و جدالهای مرتبط با فدرالیسم، خلا قدرت، افزایش دوباره تنشها در قرارداد الجزایر، افزایش تنشها در حوزچه ها و آبریزهای مشترک و .... اشاره داشت.
خلاصه ماشینی:
"در مقابل همانند هر قدرت و بازیگر منطقهای دیگر، جمهوری اسلامی ایران کشوری است که: الف) دارای نگرانیهای مشروع امنیتی ناشی از گسترش بیثباتی در اطراف مرزهای خود است؛ ب) دارای دامنهی نفوذ طبیعی فرهنگی، سیاسی و اقتصادی در سطح منطقه است؛ ج) استراتژیهای مستقل امنیت ملی برای حفظ خود و مبارزه با تهدیدات خارجی دارد؛ د) فلسفه و جهانبینی خاص برای نقشآفرینی، افزایش اعتبار و رشد و توسعه دارد.
2- از آنجا که آمریکا هزینه اصلی حمله به عراق را تأمین میکند، میتوان مطمئن بود که شرکتهای آمریکایی پس از جنگ بهترین موافقتنامهها برای بازسازی عراق و دسترسی به منابع نفتی این کشور را دریافت خواهند کرد؛ و از همه مهمتر اینکه علاوه بر کاهش احساسات ضد-آمریکایی، عربستان سعودی به عنوان یکی از اصلیترین منابع تأمین اعتباری- مالی و معنوی گروه القاعده برای کاهش حمایتهای خود و تجدیدنظر در روابط با اعضای این گروه تحت فشار قرار خواهد گرفت، چرا که گروه القاعده با دریافت حمایتهای معنوی- مالی از کشور عربستان و مذاهب اسلامی تندرو در این کشور در حال حاضر به مثابه یک تهدید علیه هژمونی آمریکا در سراسر جهان به حساب میآید (آدینهوند،1386: 42).
پس از فروپاشی رژیم بعث و تشکیل دولت نوین در عراق، تحولات این کشور در چهار سطح برای جمهوری اسلامی ایران از اهمیت برخوردار بوده است: 1- در سطح همکاریهای بین المللی به دلیل حضور قدرتهای بزرگ و قطعنامههای صادره از سوی سازمان ملل؛ 2- در سطح امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران؛ 3- در سطح نظام جدید منطقهای؛ 4- در سطح همکاریهای اقتصادی دوجانبه."