چکیده:
ادبیات در هر شکل و قالبی که باشد، بستری برای مفاهیم و سنتهایی است که روزگاری باور و اعتقاد مردمانی بودهاست. یکی از مواردی که در ادبیات مورد توجه قرار گرفتهاست و به شیوههای مختلف بازتاب یافته، آیین دادخواهی است که نشاندهندة اهمیت آن در فرهنگ ایرانی است. «قصه برداشتن» یکی از مصادیق دادخواهی است که در متون ادبی بازتاب گستردهای یافتهاست. علاوه بر توجه به جنبههای تاریخی، سیاسی و اجتماعی، میتوان این آیین رااز منظر ادبی نیز بررسی کرد. «قصه برداشتن» مانند سایر سنتهای ادبی و کنایات، قرنهای متمادی پس از کهنه شدن، از رهگذر اشعار شاعران به حیات ادبی خود ادامه دادهاست. شاعران و نویسندگان از این آیین استفادههای سیاسی، تربیتی و ادبی مختلفی کردهاند. روزگاری برای نقد حاکمان و تشویق رعایا، گاهی برای اصلاح جامعه و گاهی نیز به عنوان مواد خام، خمیرمایة مضمونسازیهای شاعرانه قرار گرفتهاست. در این مقاله، پس از بررسی ریشههای تاریخی «قصه برداشتن»، به چگونگی بازتاب آن در کلام شاعران اشاره شدهاست.
خلاصه ماشینی:
یکی از مواردی که در ادبیات مورد توجه قرار گرفته اسـت و بـه شـیوه هـای مختلف بازتاب یافته ، آیین دادخواهی است که نشان دهندة اهمیت آن در فرهنگ ایرانی است .
این آیین و رسوم مانند دیگر مناسـک ، عـلاوه بر اینکه مایۀ مضمون آفرینی شاعران و نویسندگان شـده انـد، باعـث مانـدگاری و انتقـال آن سنت ها به آیندگان گشته اند؛ زیرا به اعتقاد ما، ادبیات بنـا بـه دلایلـی صـادقانه تـر از تـاریخ ، دربارة گذشتگان قضاوت کرده است و میکند.
در این مقاله سعی شده است بـه تحلیـل یکـی از روش های دادخواهی یعنی «قصه برداشتن » و بازتاب آن در ادبیات فارسی پرداخته شود.
٢ـ پیشینۀ پژوهش دربارة آیین دادخواهی و تجلی آن در ادبیات ، به ویژه ، «قصه بردن و رفع قصـه » تـاکنون کتاب یا مقالۀ مستقلی نوشته نشده است ، اما در زمینۀ دادخواهی به شیوه های دیگر، مقـالاتی چند نوشته شده که عموما به بررسی برخی از این شیوه ها در متـونی خـاص پرداختـه انـد؛ از جمله : نجف جوکار در مقاله ای با عنوان «دادخواهی در بیابان ، یا تحلیل قصـه هـای شـکار».
محمود عابدی نیز در مقاله ای با عنوان «کاغذین جامه یا جامۀ کاغذین از آیین تـا کلمـه » بـه تحلیل و بررسی یکی از شیوه های دادخواهی پرداختـه اسـت (ر.
این آیین بنا بر ضـرورت و اهمیـت آن ، بـه متـون نظـم و نثـر فارسی راه یافته ، به شیوه های مختلف متجلی شده است .