چکیده:
پاکستان به‌عنوان یکی از همسایگان ایران که فضایی بی‌ثبات و پرتنش دارد، از اهمیت ژئوپلیتیکی خاصی برخوردار است. این کشور از بدو استقلال در سال 1947، با بیشتر همسایگان خود در تنش بوده است؛ بنابراین، پرسش اصلی این پژوهش آن است که مهم‌ترین عوامل تنش و تهدید، بر‌مبنای حاکمیت ژئوپلیتیک در روابط دو کشور ایران و پاکستان کدام‌اند. پژوهش توصیفی_تحلیلی است. اطلاعات مورد نیاز آن، روش کتابخانه‌ای و با مراجعه به منابع معتبر گردآوری شده است. در پاسخ به سؤال اصلی پژوهش، این فرضیه مطرح است که با عنایت به شرایط داخلی پاکستان و مشکلات حل‌نشدۀ این کشور با همسایگانش، به-نظر می‌رسد پاکستان با وجود 987 کیلومتر مرز مشترک با ایران، تهدید‌زا و تنش‌آفرین است. آشکارترین منابع تنش و تهدید روابط ایران و پاکستان، شامل مواردی مانند تهدیدهای دولت‌محور از ناحیۀ ISI، شیعه‌ستیزی در قالب مسائل ایدئولوژیک، ناامنی مرزها، حمایت از طالبان در افغانستان و حمایت افراطی پاکستان از عربستان سعودی است. علاوهبر‌این، تنشهایی وجود دارد که در‌حال حاضر جدی به‌حساب نمی‌آیند، اما ممکن است در آیندة نزدیک بر روابط دو کشور تأثیر بگذارند. مواردی مانند برنامۀ کنترل‌نشدۀ هسته‌ای این کشور با وجود گروهای بنیادگرا و تندرو، تنش‌های مرزی (مرزهای آبی) نظیر مرز دریایی گوادر و حقابة رودخانه‌های مرزی که تاکنون تعیین رژیم نشدهاند و رقابت منفی دو کشور در آسیای مرکزی از این دسته‌اند.
خلاصه ماشینی:
)، برنامۀ نامتعارف هسته ای پاکستان (با وجود گروه های متعدد افراطی)، استفادة ابزاری پاکستان از گروه های تندرو (القاعده و طالبان ) در افغانستان و آسیای مرکزی، تنش های ناشی از اختلاف در تعیین حدود مرزهای آبی و دریایی (به دلیل وجود منابع نفت و گاز در فلات قاره مانند خلیج فارس ) یا بندرهای ساحلی (چابهار و گوادر) رو به رشد و توسعه ، مسائل جدی و بسیار تأثیرگذار در زمینه سازی منازعات آیندة دو کشور به حساب می آیند.
به کارگیری گروه های فضایی- قومی علیه یکدیگر به وسیلۀ کشورهای هند و پاکستان یا ایران و عراق ، طرح مسئلۀ جزایر سه گانه و تغییر نام خلیج فارس توسط اعراب ، کنترل سرچشمه و مسیر رودخانۀ هیرمند توسط افغانستان ، احداث خط انتقال انرژی باکو- جیحان ، تشکیل گروه شانگهای در رابطه با نفوذ آمریکا در آسیا، ایجاد محدودیت ترانزیتی برای کشورهای محصور در خشکی، کاهش تولید نفت توسط اوپک و نظایر آن در ردیف چالش های ژئوپلیتیکیاند (حافظ نیا، ١٣٨٥: ١٢٢)؛ بنابراین ، درپیش گرفتن سیاست های غیرتعادلی و تنش زا در صحنۀ جهان سیاسی نیز از عوامل مؤثر در به چالش کشیده شدن عناصر و ظرفیت های ژئوپلیتیکی یک کشور است که در آن ، سیاست های همگرایی منطقه ای و فرامنطقه ای به فراموشی سپرده می شود (گاف ، ٢٠١٤: ١٣).
هرچند ایران و پاکستان ، اختلافات مرزی در مرزهای خشکی خود ندارند، عوامل متعددی وجود دارد که سبب بروز چالش های اساسی در این بخش از مرزهای دو کشور شده است .
(
, 
, 
)
