چکیده:
محیط طبیعی و آثار باستانی دشت سیستان
سیدسجادی سیدمنصور*
مقاله ارتباط و تاثیر محیط زیست سیستان را در آثار باستانی آن مورد مطالعه قرار می دهد و سپس به مطابقت آثار موجود با آنچه که در کتب مذهبی ایران پیش از اسلام و نوشته های مورخان و جغرافیدانان مسلمان آمده می پردازد. در این کاربخصوص تاکیدی وجود دارد درباره تطبیق شهر زرین مورخان یونانی و یا زرنگ / زرنج دوران هخامنشی و اسلامی با آثار و باقیمانده های موجود در محوطه های نادعلی (سیستان / افغانی)، دهانه غلامان و زاهدان کهنه.
خلاصه ماشینی:
"این محوطهها عبارتند از:1-شهر سوخته از دوران آغاز تاریخی به خاطر گسترگی، وسعت و حافظت اشیاء آن و روابط گسترده تجاری با محوطههای بسیار دور از سیستان؛ 2-دهانه غلامان از دوران هخامنشی به خاطر آنکه تنها شهر مکشوفه از دوران هخامنشیان است که هم بر طبق یک نقشه پیشبینی شده و قبلی ساختهشده است و هم علاوه بر معماری رسمی کاخها و معابد،از وضعیت ساختمان خانههای شخصی و ساکنان آنجا نیز از نظر اطلاعات ذیقیمتی که درباره آیینهای رایج و پرستشی مردم آنجا به دست آمده است اطلاعاتی در دست است؛3-بالاخره کوه خواجه از دوران اشکانی(وساسانی)به سبب آنکه جزو نادر محوطههای دوران اشکانی است که در محدوده مرزهای سیاسی امروزه ایران پیدا شده است و همچنین به خاطر نقاشیهای دیواری بسیار زیبای آن.
اما توجه به بررسیهای تاریخی و باستانشنایس میتوان گفت که در دوران پیش از اسلام حداقل دو زرنک وجود داشته است،به این معنا که در زمان پیش از هخامنشیان،تپههای سرخ داغ نادعلی همان شهر زرین مورد اشاره یونیان بوده است که در زمان هخامنشیان نیز به موجودیت خود ادامه داده است اما به احتمال قوی دیگر مرکز و پایتخت آنان بهشمار نمیرفته است بلکه هخامنشیان با ساختمان شهر جدید دهانه غلامان،مرکز و پایتخت درانجانا را همراه با نام آن به این محل جدید منتقل کردهاند که پیرامون دو سده مرکز آنان در سیستان بهشمار میرفته است."