چکیده:
«تربیت اخلاقی» عبارت از فرایند زمینه سازی و آموزش و به کارگیری راه کارهای معرفتی و انگیزشی و عملی و رفع موانع به منظور تزکیه نفس و رشد و شکوفایی انسان برای نیل به کمال نهایی است. برای تربیت اخلاقی، اهداف متعددی در ابعاد بینش، گرایش و رفتار آدمی ترسیم می شود که در مجموع، همه این اهداف در راستای هدف نهایی واحدی قرار می گیرد. هدف پژوهش حاضر ارزیابی برخی دیدگاه های مطرح شده برای هدف غایی و تبیین تعابیر ناظر به آن و واکاوی ارتباط و نسبت بین آنها و در نتیجه، بیان هدف غایی برای تربیت اخلاقی در قرآن کریم از نگاه تفسیر المیزان است. پژوهش حاضر با روش توصیفی و تحلیلی، به این موضوع پرداخته است. عناوین «هدایت»، «عبادت»، «سعادت»، «فوز» و «فلاح»، «رحمت»، «قرب» و «رضوان الهی» در قرآن کریم، مشیر به هدف واحد نهایی است. با بررسی نسبت این تعابیر با یکدیگر و تبیین نقش مقدمی بودن برخی از آنها نسبت به برخی دیگر، نیل به قرب و رضوان الهی به عنوان هدف غایی تربیت اخلاقی، حاصل پژوهش حاضر است.
خلاصه ماشینی:
"سؤالاتی که فراروی پژوهش حاضر قرار دارد عبارت است از اینکه هدف غایی چیست؟ آیا هدف در قرآن، با تعابیر و عناوین متعدد مطرح شده است، یا عنوان واحدی دارد؟ در صورت تعدد عناوین، نسبت و ارتباط بین این تعابیر چیست؟ و سرانجام، هدف غایی تربیت اخلاقی از نگاه تفسیر المیزان کدام است؟ مفهوم شناسی بحث 1.
چنان که پیش از این گفته شد، ویژگی هدف غایی این است که تعددبردار نیست و پس از آن غایتیوجود ندارد، درحالی که در دیدگاه مزبور، باز سؤال می شود هدف انسان از رشد اخلاقی چیست؟ بر این اساس، رشد اخلاقی، هدفی میانی است که در راستای نیل آدمی به هدف نهایی صورت می گیرد؛ چنان که علامه طباطبائی غرض از تهذیب اخلاق را نیل به رضای الهی می داند (طباطبائی، 1390ق، ج 1، ص 375).
برخی نیز تحقق خلافت الهی را به عنوان هدف نهایی تربیت اخلاقی مطرح نموده و بیان داشته اند: هرقدر اتصاف به اسما و صفات الهی و تخلق به اخلاق الهی باشد، به همان اندازه، قرب و رضای الهی و حیات طیبه برای انسان محقق می گردد (فیروزمهر، 1393، ص 161).
تحقق خلافت الهی و اینکه انسان با تخلق به اخلاق الهی، جانشین و خلیفه خداوند متعال شود مطلبی قرآنی و مسلم است؛ اما عبارت مزبور در تبیین هدف نهایی تربیت اخلاقی، نارسا و خودمتناقض است؛ زیرا در واقع، عبارت مزبور قرب و رضای الهی را به عنوان هدف غایی مطرح می کند."