چکیده:
بررسی و پیش بینی متوسط دمای ماهانه تبریز با استفاده از مدل آریما (ARIMA)
جهان بخش اصل سعید*,باباپورباصر علی اکبر
* دانشگاه تبریز
با توجه به تاثیر دما در شرایط اقلیمی هر منطقه و اهمیت پیش بینی آن در برنامه ریزیهای محیطی، استفاده از روشهای آماری به منظور مطالعه تغییرات و پیش بینی دما، کاربرد وسیعی پیدا کرده است. یکی از روشهای مذکور، بررسی متوسط دمای ماهانه بر اساس مدل آریمای باکس- جنکینز است. در این تحقیق با استفاده از مدل فوق، متوسط دمای ماهانه ایستگاه تبریز برای یک دوره آماری 40 ساله (98-1959) بر اساس روش خود همبستگی و خود همبستگی جزیی و کنترل نرمال بودن باقی مانده ها با به کارگیری آزمون کولموگروف اسمیرنوف مورد بررسی قرار گرفته است. پس از مقایسه معیار آکاییک (AIC)، الگوهای آزمایشی مدل (0,0,1), (0,1,1) 12 ARIMA که ترکیبی از دو بخش غیر فصلی (q=1,d=0,p=0) و فصلی (SQ=1,SD=1,SP=0) می باشند، به عنوان مدلهای محاسباتی انتخاب گردیده و بر اساس آنها، تغییرات متوسط دمای ماهانه ایستگاه تبریز تا سال 2010 پیش بینی شده است.
خلاصه ماشینی:
"در این تحقیق،با استفاده از مدل فوق،متوسط دمای ماهانه ایستگاه تبریز برای یک دورهء آماری 40 ساله (98-1959)براساس روش خودهمبستگی و خودهمبستگی جزئی و کنترل نرمال بودن باقیماندهها با بهکارگیری آزمون کولموگروف اسمیرنوف3موردبررسی قرار گرفته است.
مدلسازی و پیشبینی متوسط دمای ماهانه تبریز الگوسازی:مطابق جدول 1،مرتبههای D 1 و d 0 با داشتن کمترین مقدار واریانس سری، تفاضلگیری و انتخاب گردیده و با ترسیم خودهمبستگی و خودهمبستگی جزئی سری زمانی،با تفاضلگیری فصلی D 1 ،مقادیر غیرفصلی (1,0,1) و فصلی (0,0,1) ،بهعنوان الگوی اولیه مشخص گردیده،سپس با برازش و اصطلاح الگوی اولیه،مدل نهایی آریمای فصلی بهصورت زیر تعیین شده است: (13).....................................
SARIMA(0,0,1),(0,1,1)12 تجزیه و تحلیل الگو با استفاده از روش مدل آریما صورتگرفته است و مقادیر AIC و واریانس و پارامترهای خود بازگشت(به تصویر صفحه مراجعه شود)و میانگین متحرک(به تصویر صفحه مراجعه شود)در سطحی معنادار کمتر از 05/0 تعیین گردیدهاند(جدول 2).
جدول 5 مقادیر آزمون t متوسط دماهای ماهانه ایستگاه تبریز (به تصویر صفحه مراجعه شود) نتایج براساس نمودار تغییرات سری زمانی با تفاضلگیری فصلی(شکل 1)و مطابق نمودار بافتنگار(شکل 2)و مدل آریما و مقادیر AIC و پارامترهای معنادار،میتوان روابط مدل را به شکل زیر تنظیم کرد: (14)...................................
(به تصویر صفحه مراجعه شود) پیشبینی براساس نتایج حاصل از مدل محاسباتی و با توجه به درجهء تفاضلی D-1 ،ملاحظه میشود که سری زمانی متوسط دمای ایستگاه تبریز حول یک محور غیرخطی نوسان دارد و شیب خط بهطرف بالاست.
Sen Zekai,(1998):small sample Estimation of the Variance of Time Avrages in Climate Time serise International Journal of Climatology,Vol. 18,PP1725-1732."