چکیده:
ابوالعباس، احمد بن محمد بن سعید بن عقده، یکی از محدثان زیدی قرن سوم و چهارم هجری است که بیش از سی عنوان کتاب، در حوزه‌های گوناگون علوم اسلامی نگاشته که اکثر قریب به اتفاق آنان، از بین رفته است؛ هرچند محتوای بخشی از آثار وی، در آثار بعدی آمده است. در این مقاله تلاش شده با توجه به احادیث بازمانده از ابن عقده در کتاب‌های گوناگون، موقعیت حدیثی و علمی وی بررسی شود تا مشخص شود او چه سهمی در گسترش و انتقال علوم اسلامی داشته است. در نهایت در این پژوهش، اثبات می‌شود ابن عقده در مهم‌ترین حوزه‌های اسلامی (اخلاق، تاریخ، تفسیر و فقه) کتاب نگاشته که سهم تاریخ، از همۀ آن‌ها بیشتر است و در حوزۀ تاریخ، در سه گرایش (تاریخ اسلام، رجال و مناقب نگاری) تألیف شده که سهم مناقب نگاری، از آن دو گرایش دیگر، بیشتر است.
خلاصه ماشینی:
/ از آنجا که تاکنون در ايـن موضـوع خـاص ، اثـري نگاشـته نشـده اسـت ؛ هرچنـد آقـاي جعفـر فيروزمندي و زهره نريماني در مقاله اي با نام «بررسي شخصيت رجالي ابن عقده و واکاوي مذهب او در کتـب تـاريخي » و آقـاي عبدالمهـدي جلالـي در مقالـه اي بـا نـام «ابـن عقـده و مقـام او در حديث »، به شخصيت رجالي ، حديثي و مذهب او پرداخته اند؛ اما بايسته است حـديث نگـاري ابـن عقده ، با توجه به آثار و تأليفات او، بررسي شود تا کمکي باشد به شناخت هر چـه بيشـتر محـدثان شـيعه و فضـاي فکـري و علمـي شـيعه در سـده هاي سـوم و چهـارم ؛ روش مـا در ايـن نگـارش ، گردآوري ، با رويکرد تحليل محتوايي کمي و کيفي خواهد بود.
علاوه بر اين ، اثري با عنوان الدلائل (ابن شهر آشوب ، بيتـا: ١٣٥/٢) از ابـن عقـده ، دربـارٔە / کرامات و معجزات پيامبر و اهل بيت : بوده است ؛ هرچند روايت هايي از او بـر جـاي مانـده کـه ميتواند منقول از الدلائل باشد؛ همچون : اضافه شدن عبارت «علي ولي الله » بر نقش انگشـتري پيامبر از سوي جبرئيل (طوسي ، ١٤١٤: ٧٠٥)، انشقاق قمر (همان : ٣٦١)؛ سخن گفـتن سـنگ با پيامبر (همان ) و زياد شدن ناگهاني و غيبي غذا، هنگام جنـگ مسـلمانان بـا روميـان (همـان : ٢٦٠).
(
, 
, 
)
