چکیده:
شخصیت در قرآن و متون روایی، به نیّت و شاکله یاد شده و به واقع، همان خلق و خوی رفتارساز و نسبتا پایداری است که از مجموع غرایز و عوامل تربیتی و اجتماعی حاصل می‌شود. مجموعه عوامل منظور، براساس مبانی و غایتی است که اسلام از انسان و شخصیت انسانی دارد. خانواده یکی از مهمترین کانون‌‌های شکل‌گیری، رشد و شکوفایی شخصیت انسان است. موضوع این مقاله که به روش توصیفی تحلیلی از منابع کتابخانه‌ای فراهم آمده، بخشی از مهمترین موانع رشد شخصیت در خانواده و آسیب‌‌های آن از منظر قرآن و روایات است. این موانع در دو حوزه جهل نظری و جهل عملی تبیین شده است. ناآگاهی خانواده به‌خصوص پدر و مادر از جایگاه خود، خداوند، شیطان و شیوههای رشد و تربیت، از موانع رشد شخصیت در خانواده در حوزه جهل نظری است. رهاسازی تربیت، برون‌سپاری و سهل‌انگاری والدین در آموزش عملی و علمی اخلاق، شعائر، دستورات اسلامی و مسائل عقیدتی، تنش در روابط والدین، دنیاگرایی و عدم طبقه‌بندی مسائل مورد نیاز فرزندان در دوره‌‌های مختلف سنّی، از موانع عملی رشد و شکوفایی شخصیت در خانواده از نگاه قرآن و روایات است.
خلاصه ماشینی:
"آسیب‌شناسی این عوامل، ترمیم کنندۀ عوامل تأثیرگزار خواهد بود و به تقویت و شکوفایی رشد شخصیت انسان در خانواده به عنوان کانون مهم ﴿والله أخرجکم من بطون أمهاتکم لا تعلمون شیئا وجعل لکم السمع والأبصار والأفئدة لعلکم تشکرون﴾؛ و خداوند شما را از شکم مادرانتان خارج نمود، در حالی که هیچ چیز نمی‌دانستید و برای شما، گوش و چشم و عقل قرار داد، تا شکر نعمت او را بجا آورید!
این آسیب‌ها و موانع در دو حوزه قابل بررسی است: اول در حوزۀ عدم آگاهی والدین نسبت به خود، خداوند، شیطان و حقوق فرزندان و شیوههای تربیت است که در کلام مفسران به «حوزۀ جهل نظری» (جوادی آملی، 1378، 391) یاد شده است و دوم در حوزۀ عدم انجام وظایف شناخته شده که به استناد روایت امیرالمومنین( که فرمودند: «رب عالم قد قتله جهله» (شریف الرضی، 1414، حکمت 107، 462) حوزۀ جهل عملی نام گرفته است.
در حوزۀ نظری، آسیب‌ها و موانع رشد شخصیت انسان در خانواده، ناشی از ناباوری به خدا، جهل والدین نسبت به خود و جایگاه پدر مادری، حقوق فرزندان، غفلت از شیطان، ناآگاهی از شیوههای آموزش و پرورش فرزندان است و در حوزۀ عمل، موانع رشد ناشی از بی‌توجهی به فرآیند عملی آموزش و پرورش، بی‌اعتنایی به شعائر اسلامی و اخلاق و احکام الهی، عدم رعایت شرائط سنی در فرآیند تربیت، آسیب دیدن روابط همسران با یکدیگر و با فرزندان و دنیاگرایی و دنیانگری والدین است."
(
, 
, 
)
