چکیده:
جوامع انسانی، همواره با بلایای طبیعی متعددی نظیر سرمازدگی، سیل ، خشکسالی، و ... مواجه بوده این بلایا موجب تخریب منابع درآمد مردم می شوند و امکانات زیستی و مراکز فعالیتی آنان را از بین می برندکه موجب آسیب های اقتصادی و فیزیکی نیز می شود. جوامع روستایی و فعالیتهای تولیدی آنها (بخصوص زراعت) نیز به دلیل ارتباط تنگاتنگ با محیط طبیعی، ماهیت عوامل اصلی تولید، کار در فضای باز و داشتن توان محدود، از دیرباز در معرض تهدید بیشتر این نیروهای مخرب طبیعی قرار داشته اند. لذا ساکنان هر منطقه به تجربه، اقداماتی را در جهت کاهش آثار زیان بار این نیروها بر جوامع خود صورت داده اند و با اثرات این محدودیت ها و حوادث غیر مترقبه مقابله کرده اند. بطوریکه اقدامات آنها موجب شده است که توانمندی بیشتری در برابر بلایای طبیعی پیدا کنند بکارگیری دانش بومی و احیای مجدد این دانش ارزنده می تواند گامی مفید در پیشبرد اهداف توسعه پایدار محسوب شود. در مقاله حاضر سعی بر شناسایی راهکارهای بومی مقابله با مخطرات (سرمازدگی، خشکسالی، سیل) فعالیت های زراعی شده است. روش گردآوری مطالب به دو صورت میدانی و از طریق مصاحبه برای شناسایی راهکارهای بومی با تعدادی از افراد باتجربه خصوصا کشاورزان خبره، در سطح بخش جرگلان شهرستان رازوجرگلان صورت گرفته، که در این مطالعات، مبنا استفاده از روشها و رهیافت های تحقیق کیفی مانند ارزیابی مشارکتی روستایی (PRA) بوده است.
در ادامه در این پژوهش، برای بیان و توصیف رابطه و همبستگی میان متغیر مستقل(دانش بومی) و متغیر وابسته میزان خسارت ناشی از بحران (سیل، خشکسالی، سرمازدگی) از روش تحقیق توصیفی- همبستگی استفاده شده است. (n=213) جامعه آماری زارعان روستاهای شهرستان رازوجرگلان بودند. که غالب پرسشنامه به صورت دو قسمت بوده است قسمت اول شامل مخاطرات محیطی و میزان خسارت مخاطرات محیطی بر فعالیتهای زراعی، قسمت دوم شامل راهکارهای بومی مقابله با بحرانهای محیطی شناسایی شده است. یافته های تحقیق نشان می دهد که استفاده از دانش بومی موجب کاهش آسیبهای ناشی از بلایای طبیعی در روستاها می شود و باعث فرایند پیشگیری و آمادگی در برابر مخاطرات طبیعی (سرمازدگی، سیل، خشکسالی) و نیز آمادگی و مقابله آنها را بهبود بخشد. همچنین در صورت تلفیق با دانش مدرن، ارتقای کارایی دانش مدرن را نیز به دنبال خواهد داشت.
خلاصه ماشینی:
"بنابراین تحقیق حاضر با هدف کاهش آسیب های بلایای محیطی فعالیت زراعی در نواحی روستایی، به بررسی راهکارهای بومی روستاییان منطقه مورد مطالعه در شهرستان رازوجرگلان پرداخته تا بتواند به این اهداف دست یابیم : آشنایی با راهکارهای بومی مقابله با مخاطرات طبیعی فعالیتهای زراعی با تاکید بر (خشکسالی، سیل و سرمازدگی) بررسی تاثیر دانش بومی در رابطه مقابله با مخاطرات طبیعی فعالیت های زراعی با تاکید بر (خشکسالی، سیل و سرمازدگی) روش پژوهش برای ارزیابی برنامه ها، الگوهای گوناگونی ارائه شده است که هرکدام براساس رویکردها و هدف های ارزیابی دارای شیوه های خاصی هستند.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) شکل (١)، نقشه منطقه مورد مطالعه شهرستان رازوجرگلان (به تصویر صفحه مراجعه شود) شکل (٢)، نقشه تقسیمات سیاسی شهرستان رازوجرگلان بحث و نتایج خشکسالی: با عنایت به سابقه دیرینه کشاورزی و فعالیت های منابع طبیعی در این مرز و بوم ، بهره برداران و کشاورزان براساس دانش بومی و اطلاعات منطقه ای، روش های متعددی را برای مقابله با خشکسالی و کم آبی استفاده نموده اند که در این میان دانش بومی می تواند به عنوان ابزاری مهم در برنامه ریزی توسعه و مدیریت منابع آبی به کار گرفته شود (طهماسبی و همکاران ،٢٣٧:١٣٨٥)."