مصادیق خودشرق‌شناسی در ادبیّات تطبیقی ایران مقاله

در این مقاله، با استفاده از آرای ادوارد سعید در باب شرق‌شناسی و ادبیّات تطبیقی، به تعریف و تحلیل مصادیق خودشرق‌شناسی در ادبیّات تطبیقی ایرانی پرداخته‌ایم. بخش نخست مقاله به توضیح جنبه‌های برون‌ادبی ادبیّات تطبیقی، به‌ویژه سیاست ادبیّات تطبیقی، اختصاص دارد و مروری است کوتاه بر آرای صاحب‌نظران نقد پسااستعماری و پیشینه نقدهای پسااستعماری بر ادبیّات تطبیقی. در ادامه، با اشاره به نمونه‌هایی از مطالعات تطبیقی ادب فارسی و با تکیه بر نقد پسااستعماری، به‌ویژه آرای ادوارد سعید، کاستی‌ها و آسیب‌های موجود در ادبیّات تطبیقی ایران شناسایی و بررسی شده‌اند. این کاستی‌ها، که مستقیم یا غیرمستقیم، سبب تکرار و تایید انگاره‌های شرق‌شناسانه می‌شوند، عبارت‌اند از: نگرش فرمالیستی و حذف تاریخ، معیار قرار دادن متون کلاسیک اروپایی در داوری‌ها، تکیه بر منابع تاریخی‌ـ‌ادبی اروپامحور و محدود شدن به حوزة ادبیات اروپا.

"ایـن دو بـه رویکرد دوگانۀ رسانه های غربـی در بازتـاب دادن مقـولاتی چـون جـرم و خشـونت در ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 1 Fredric Jameson 2 "Third World Literature in the Era of Multinational Capitalism" 3 Theodor Dreiser 4 Sherwood Anderson 5 Uma Narayan 6 Letti Volpp کشورهای به اصطلاح «جهان سوم » و کشورهای غربی اشاره و استدلال می کنند که ایـن رسانه ها برای توضیح مسائلی از قبیل خشونت علیه زنان در کشورهای جهان سوم یـا در میان مهاجران این کشورها به مقولات کلی مانند مذهب و ملیت و فرهنگ اشاره می کننـد، حال آنکه بـرای توضـیح مـوارد مشـابه در میـان خـود غربیـان بـه مسـائل و انگیـزه هـای روان شناختی اشاره می کنند (نارایان ٨٤؛ والـپ ٢٠٠١: ١١٨٧؛ والـپ ٢٠٠٠: ٩٥-١٠٠). پرداختن درست و آگاهانه به تحقیق در ایـن حـوزه نه تنها مشکلی را متوجه ادبیات ملی نمی کند، بلکه به دلیل توجه ویژة نظریه پردازان بـه ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 1 David Damrosch 2 Pascale Casanova 3 Franco Moretti 4 Natalie Melas 5 Emily Apter 6 distant reading 7 World Republic of Letters 8 circulation ادبیات حاشیه ای ، اعم از قومی و ملی و مربوط به مهاجرت ، ادبیـات تطبیقـی مـی توانـد وسیله ای مؤثر برای توانمندسازی ادبیات ایران و هم چنین معرفی آن به جهانیـان باشـد."