چکیده:
مسئله توحید ربوبی و تحلیل نگاه قرآن به آن، محور نگاشتة حاضر است. از حوزه های
پیوندیافته با توحید ربوبی، عناوین هدایت، نصرت، امداد و همانند آن است که در نظام فلسفی
یاد می شود. ترابط میان این عناوین و مسئله توحید ربوبی از آن روست « عنایت » از آن با عنوان
که بیشترین عقاید شرک آمیز از مراحلی پس از پذیرش وجود خدا و باور به آفریننده بودن الله
نسبت به جهان آغاز می شود. آیات قرآن بیان گر آن است که بدکیشان، به توحید در خالقیت
باورمند بوده و در مرتبة ربوبیت و متلازم با آن، یعنی توحید در عبادت دچار شرک شده اند.
آنچه پژوهه پیش رو به آن رهنمون شده است، پس از شناخت یابی به ماهیت توحید ربوبی،
اثبات شکل گیری ربوبیت الهی از دو مولفه علم و قدرت مطلق خداوندی در کنار اراده آزاد الهی
است.
خلاصه ماشینی:
"این عدم تغییر به عدم قدرت بازگشت ندارد، بلکه به عدم تعلق اراده و مشیت به آن (به دلایل خاص ، همانند تحقق نظام احسن و عدم اخلال در آن ) و به صورت کلی به حکمت الهی بازمی گردد، چراکه در صورت تعلق مشیت الهی ، امکان جای گزین شدن محقق است : «إلا تنفروا یعذبکم عذابا ألیما و یستبدل قوما غیرکم و لا تضروه شیئا و الله علی کل شی ء قدیر»؛ اگر (به سوی میدان جهاد) حرکت نکنید، شما را مجازات دردناکی می کند و گروه دیگری غیر از شما را به جای شما قرار می دهد، و هیچ زیانی به او نمی رسانید و خداوند بر هر چیزی تواناست (توبه : ٣٩).
در مقابل ، برخی علم ازلی را برای منشأ آفرینش بودن ، کافی ندانسته و صورت گرفتن ایجاد را با ارادة خداوند تبیین می کنند؛ از این رو، عنایت همان مشیت الهی دانسته شده است ، و خداوند به جهت علم داشتن به اشیای جزئی ، می تواند آن ها را مستقیما تدبیر کند.
قرآن کریم بر اساس خالقیت و توحید ربوبی و تشریعی که از آن با الفاظ «مالکیت » و «تدبیر امر» تعبیر کرده است ، سرپرستی ، سعادتمندی و به کمال رساندن انسان را با توجه به علم و قدرت مطلق خداوند متعال ، حق منحصر خداوند سبحان معرفی می کند (برنجکار، ١٣٩١: ١٠٩و ١١٠)؛ از این رو، منشأ هدایت به معنای عام آن را تنها باید خداوند متعال دانست ."
(
, 
, 
)
