چکیده:
مدارا از اصول اساسی زندگی اجتماعی است که در آموزههای قرآنی و حدیثی توجه ویژه به آن شده است. پرداختن به این اصل اساسی در دنیای کنونی که سازوکارهای مدرن امواجگستر، حصارهایِ جغرافیایی، عقیدتی، فرهنگی و ... را فرو ریخته است. اهمیت آن را دو چندان پیدا میکند. مهمترین سؤالی که در این باره مطرح است نقش اساسی و تأثیر ویژة آن در حوزة تربیت است. زیرا تربیت، رسالت بزرگ پرورش انسانهایی را بر عهده دارد که آمادگی موافقت با این جبههگشایی متکثر و متنوع را پیدا کند. این مقاله با بهرهبرداری از روش تحقیق تلفیقی (معناشناسی-تحلیلی) در صدد آن است که خاستگاه تربیتی مدارا در تربیت را با ابزارهای قرآنی و حدیثی تبیین نماید؛ برای دستیابی به این هدف سترگ، نخست واژههای تربیت و مدارا را با تکیه برآموزههای دینی معنا کرده است، سپس آن عرصههای مدارا در حوزههای عقیدتی ایمانی، اخلاقی رفتاری و فرهنگی اجتماعی را تحلیل وآنگاه چگونگی جایگاه مدارا در حوزة تربیت را روشن نموده است. در پایان اصول مهمی که لازم است در عرصههای تربیتی مدارا شود، تبیین نموده است؛ مانند: ملایمت در برابر تندی، جمع نرمگویی و حقگویی، رواداری خطای انسانی، تقدم چگونه گفتن بر چه گفتن و ... .
خلاصه ماشینی:
این مقاله با بهرهبرداری از روش تحقیق تلفیقی (معناشناسی-تحلیلی) در صدد آن است که خاستگاه تربیتی مدارا در تربیت را با ابزارهای قرآنی و حدیثی تبیین نماید؛ برای دستیابی به این هدف سترگ، نخست واژههای تربیت و مدارا را با تکیه برآموزههای دینی معنا کرده است، سپس آن عرصههای مدارا در حوزههای عقیدتی ایمانی، اخلاقی رفتاری و فرهنگی اجتماعی را تحلیل وآنگاه چگونگی جایگاه مدارا در حوزة تربیت را روشن نموده است.
کاربرد شناسی واژه مدارا در قرآن در قرآن کریم واژههای مدارا و سازگاری ذکر نشده است، اما دو دسته از آیات به معنای آن دلالت دارند: دسته نخست آیاتی است که واژههای «لین، عفو، صفح، غفران، خلق عظیم، رحمت» در آنها آمده است؛ نظیر آیه:«فبما رحمة من الله لنت لهم و لو کنت فظا غلیظ القلب لانفضوا من حولک فاعف عنهم؛ پس به مهر و رحمتی از سوی خدا با آنان نرم خوی شدی، و اگر درشت خوی و سخت دل بودی از پیرامونت پراکنده میشدند؛ بنابراین از آنان گذشت کن»(آل عمران/159).
توصیه به مدارا و نرمش در فرآیند تربیت در آیات قرآن کریم آمده و معصومین (ع) به آن توجه کردهاند، اما به کارگیری آن در قالب یک روش آموزشی در این فرآیند پیچیده و اثربخش نیازمند توجه ویژه به اصول زیر است: الف) ملایمت در برابر تندی برای برآورده کردن این مهم، مربی باید هدف خویش را روشن کند.