چکیده:
در پی پیشرفت صنعت و تکنولوژی در قرون اخیر، محیط زیست و منابع طبیعی آن به شدت مورد استفاده قرار گرفته¬ شده¬ و رو به زوال نهاده اند، که نتیجه منطقی آن آلودگی و تخریب بیش از حد آنها بوده است. با گسترش مباحث حقوق بشر مخصوصا در سیاق حقوق بین الملل در طی قرن گذشته این سوال همواره مطرح بوده که آیا بشر، حقی نسبت به محیط زیست و منابع طبیعی موجود در آن دارد، و به عبارت رساتر این حق نوعی از حقوق بشر محسوب میشود؟. فرضیه این تحقیق آن است که حق بر محیط زیست الزاما یک حق بشری محسوب نمی شود اگرچه ارتباط تنگاتنگی با حق بشر دارد. این پژوهش در صدد است با روش توصیفی تحلیلی، به بررسی موشکافانه و دقیق نسبت به ابعاد مختلف موضوع و با رویکردی حقوقی پرداخته و دیدگاههای مختلف نسبت به ارزش و کاربرد محیط زیست را بررسی نموده و در نهایت پس از تبیین رابطه محیط زیست با حقوق بشر به مهمترین مصادیق حق بر محیط زیست به عنوان یک حق بشری اشاره کند.
خلاصه ماشینی:
"(فهیمی، 1388: 199) 1-2- رویکرد طبیعت محور (Environment-centered approach) سؤالی که طرفداران این رویکرد همواره مطرح میکنند این است که آیا با رویکرد انسان محور میتوان از حقوق محیط زیست به نحو صحیح صیانت نمود و آیا از دیدگاه حقوق بشری که قاعدتا انسان محور است میتوان به پاسداشت ارزشهای محیط زیستی نگریست؟ دیدگاه طبیعت محور6 به محیط زیست، به عنوان یک کالا نمینگرد بلکه آن را دارای ارزش ذاتی میداند که «دارای ارزش ابزاری نیست که پیرو انتفاع بشر از آن مورد ارزیابی قرار گیرد».
(جوادیآملی، 1388: 75) اگرچه برخی به این دیدگاه ایراد انسان محور بودن را گرفتهاند اما انسان به دلیل مسئولیتی که در قبال خداوند دارد، نسبت به محیط زیست نیز مسئولیتی ویژه دارد چراکه از دید این رویکرد جهان هستی مخلوق خدا و از آن خدا است و تخریب آن نوعی مسئولیت در مقابل خالق محسوب میشود و چون ارزش ذاتی در جهان هستی متعلق به خدا است ارزش سایر مخلوقات بر این مبنا تعریف میشوند و از این رو تمامی اجزای طبیعت به دلیل این ارتباط از ارزش برخوردار میشوند و انسان موظف است تا از آنها مراقبت نماید.
از دید این رویکرد اختلاف و تقابلی جدی بین حفاظت از محیط زیست و حقوق بشر وجود ندارد، چراکه انسان هم جزیی از اکوسیستم است و حق بهرهمندی از منابع طبیعی را تا حدی دارد که باعث خسارات جبرانناپذیر نگردد، ضمن آنکه متعهد است حقوق دیگر گونهها زیستی و غیرزیستی حفظ گردد.
مطابق حقوق محیط زیست، نسل حاضر حق استفاده و بهرهمندی از منابع کره زمین و منابع فضای ماورای جو را دارد اما استفاده از این حق باید مطابق با مقررات و با در نظر گرفتن تأثیر بلندمدت فعالیتهای ایشان و حفظ منابع اصلی و محیط زیست جهانی برای انتفاع نسلهای آینده بشر صورت پذیرد."