مطالعه مفاهیم نقش مایه «بز» در نمد های استان کرمانشاه مقاله

با نگاهی به آثار و نقوش برجای مانده از تمدن های گذشته در پهنه ایران زمین، این نکته روشن خواهد شد که «بز» یکی از حیوانات همواره ارزشمند نزد این اقوام است. زیرا از طرفی برای تامین غذا و پوشاک انسان سودمند بوده و از طرف دیگر همواره نزد آنان تقدس ویژه ای داشته است و همچنین نمادی از مراد خواهی، آب خواهی، حاصل خیزی، باروری و فرشته محافظ نیز بوده است. بنابراین تصویر آن در طول تاریخ به شکل های مختلف مانند نقوش به کار رفته در ظروف سفالین، آثار فلزی، مهرها، نقاشی غارها و دست بافته ها همواره در زندگی انسان حضور داشته است. نقش مایه «بز» یکی از مهمترین نقوش به کار رفته در نمد های استان کرمانشاه را نیز تشکیل می دهد. این نقش کهن شاخصه اصلی نقوش نمد های این ناحیه محسوب شده و نمد کرمانشاه را از همانندهای آن بی نظیر می کند. محقق در این پژوهش در پی آن است که نقش مایه بز را در نقوش نمد های استان کرمانشاه مورد واکاوی قرار داده و به این پرسش پاسخ دهد که این نقش مایه در طرح نمد های مذکور به چه گونه هایی دیده می شود و هر کدام چه مفاهیمی را دربر دارد؟ مهمترین هدف این پژوهش مطالعه مفاهیم انتزاعی نقش مایه بز در نقوش نمد کرمانشاه و بازتاب آن در نقش بندی های شکار نمد کرمانشاه است. روش تحقیق در این مقاله، روش توصیفی-تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات آن به صورت کتابخانه ای- میدانی است. مهمترین نتیجه به دست آمده از این تحقیق حاکی از آن است که نقش مایه بز در نمد های کرمانشاه به دلیل ارتباطات معنایی در حوزه اسطوره شناسی با نقش مایه های آب و درخت زندگی پیوند عمیقی دارد.

Glancing through the works and the images inherited from the past civilizations in Iran، we will find out that ibexes have always been valuable animals among Iranians. Not only because they provide human with a good source of food and clothing، but also since they had always special sanctity among Iranians as a symbol for making wishes، praying for water، productivity، fertility as well as protective angel. That is why its images have been used in a variety of ways such as images used on potteries، mental works، stamps، cave paintings and hand-woven works in people’s lives throughout history. Ibex’s motif is one of the most important images used in Kermanshah’s felts. This ancient motif is considered as the main characteristic of this area’s felts and makes it different from other felts. In this paper، the authors have conducted a study on the ibex’s motif on Kermanshah’s felts to answer that questions that «What are the types of this motinf on the mentiond felts?» and «What are their concepts?» The main purpose of this paper is to conduct a study on the concepts of ibex’s motif in the Kermanshah’s felts and provide a typology of this motif on Kermanshah’s felts. A descriptive-analytic approach and field study-library based data collection were the research methods used in the present study. The most important result obtained from this study is that the Ibex’s motifs on Kermanshah’s felts have a deep relationship with the notions of water and the tree-of-life، because of the semantic relationships of them in mythology.

"موضوع نقوش نمد منطقة کرمانشاه نیز بیشتر گیاهان و جانورانی است که در محیط زندگی نمدمال وجود دارند که از مهمترین آنها می‌توان نقش‌مایه‌های بز (شکار)، درخت، بوته، گل، چپ و راست (که نمایانگر آب است)، گل گلیمی، مرغ (کبوتر) و همچنین بعضی اشکال هندسی مانند دایره، مربع و مثلث را نام برد. نمد شهر کرمانشاه با نقش جفت‌شکار و درخت زندگی، کارگاه مشی آمان (مأخذ: نگارندگان) یکی دیگر از مناطق استان کرمانشاه که در گذشته دارای حرفه نمدمالی بوده ولی امروزه اثری از این هنر و کارگاه‌های آن در سطح منطقه دیده نمی‌شود، شهرستان گیلانغرب بوده است. نمد گیلانغرب با نقش جفت‌شکار و درخت زندگی (مأخذ: جزمی، 1363، 80) در نمد‌های کرند غرب نیز این نوع نقش‌اندازی را به‌وفور می‌بینیم، نقش‌مایة بز در نمد‌های کرند غرب بسیار ساده‌تر از نقش‌مایه‌های ترسیم شده در نمد سایر مراکز استان کرمانشاه است. یکی از این آرایه‌ها که در این پژوهش مورد بررسی قرار گرفت، نقش‌مایة بز است که در نقش‌بندی‌های شکار نمد استان کرمانشاه به‌گونه‌های مختلف و در مراکز اسلام‌آباد غرب، کرمانشاه، گیلانغرب و کرند غرب نقش‌آفرینی می‌شود. نقش‌مایه «بز» که از دیرباز مورد توجه انسان‌ها بوده است، در نقوش نمد استان کرمانشاه به‌گونه‌ای حضور پیدا می‌کند که زاییدة ترجمه و تفسیر ذهن هنرمندان نمدمال از طبیعت پیرامون آنها است، بنابراین بکر و دست‌نخورده است و ریشه در باورها و فرهنگ اصیل مردم این مرز و بوم دارد."