مبانی اندیشه سیاسی امام ابوحنیفه در دفاع از قیامهای علویان ( زید بن علی و ابراهیم بن عبدالله) مقاله

شرایط دشوار سیاسی و اجتماعی علویان در طول دوره امویان و عباسیان، حمایت افراد سرشناس را نسبت به قیامهای آنان دربر داشت. یکی از آن افراد، امام ابوحنیفه است. حیات سیاسی او، آکنده از وقایع سیاسی، از جمله انتقال قدرت از امویان به عباسیان و قیامهای علویان بود. ابوحنیفه، به دلیل اندیشه­‌های اعتراضی و فساد حکومتهای زمانه، هیچ­‌گاه مناصب حکومتی را قبول نکرد. این مقاله با رویکرد توصیفی ـ تحلیلی و با طرح این سؤال که تعلق ابوحنیفه به فرقه مرجئه جبریه و حرمت اهل­‌بیت(ع) در تعامل وی با قیامهای علویان چه تأثیری داشته است، مبانی اندیشه سیاسی و تعامل وی با قیامهای علویان را مورد بررسی قرار می­‌دهد و حاصل تحقیق حاکی از این است که حمایت او از قیامهای علویان، نه به سبب داشتن مواضع شیعی؛ زیرا ابوحنیفه از قیامهای غیرشیعی نیز حمایت کرده است، بلکه به واسطه علاقه به خاندان نبوت، پرورش در محیط شیعی کوفه و تعلق به فرقه مرجئه جبریه می­‌باشد که یکی از شاخه­‌های فرقه مرجئه و معاند نظام حکومتی آن زمان بوده است.

""/> زید ابتدا از قبول بیعت با آنان خودداری ‌کرد، شاید موقعیت سنجی زید او را به این کار واداشته بود، در هر صورت زمانی که وعده همکاری و نیروی 100 هزار نفری کوفیان را شنید،<FootNote No="291" Text=" مقاتل الطالبیین، ج1، ص224؛ جنبشهای شیعی در تاریخ اسلام، ص609. "/> موضع امام ابوحنیفه نسبت به این قیام، مصداق دیدگاه سیاسی عدم جواز امامت فرد فاسق و ستمگر بر امور مسلمانان است و حمایت از شخصی را که علیه آن حاکم قیام کند، بر خود واجب می‌داند. "/> این نظر ابوحنیفه در مورد قتل عام مجروحان توسط علی(ع) در جنگ صفین به نظر دور از واقعیت است؛ زیرا در نهج البلاغه آمده است: امام هنگامی که در جنگ صفین مشاهده کرد که یارانش در مقابل فحاشی لشکر معاویه اقدام به فحاشی می‌کنند، فرمود: «من برای شما نمی‌پسندم که دشنام دهنده باشید، ولی اگر شما کارهای آنها را توصیف کنید و حالشان را بازگویید در گفتار راست‌تر و در برکناری خودتان از گناه و سرزنش آنها رساتر خواهد بود. طبیعت معمول حکم می‌کند افراد تاجر انسانهای محافظه کاری باشند و نظم و وفاق اجتماعی را به مصلحت خود بدانند و کمتر به مخالفت با سیاست حاکم بپردازند، اما به‌رغم این کار، سکونت در کوفه به عنوان یکی از کانونهای تشیع، اوضاع سیاسی عصر حیات ابوحنیفه، علاقه به خاندان نبوت، وابستگی به مرجئه جبریه که مخالف سیاستهای حکومتهای وقت بود و ظلم و ستم وارده از سوی امویان و عباسیان به علویان، در حمایت ابوحنیفه از قیامهای علویان و نوع نگاه او به سیاست و حاکمیت مؤثر بود."