معرفی کتاب « درآمدی بر زبان شناسی شناختی » معرفی و نقد

کتاب درآمدی بر زبانشناسی شناختی ، کتابی است مقدماتی که به معرفی اصول و مفاهیم مطرح در زبان‌ شناسی شناختی می پردازد ، این تألیف نخستین اثر فارسی مستقل در این حوزه محسوب می‌شود. بخش‌ های سه‌گانۀ این کتاب شامل بخش اول، اصول و مفاهیم بنیادی زبان شناسی شناختی است که به مقایسۀ زبانشناسی شناختی با دو رهیافت صورت گرایی و نقش گرایی می پردازد و خواننده با زیرساختهای نظری این رویکرد آشنا می شود . بخش دوم ، نگاهی شناختی به معنی است که در این بخش معرفی جنبه های مختلف معنی شناسی مجال بیان یافته است ، و بخش سوم هم نگاهی شناختی به دستور است، که مراد همان صرف و نحو و معرفی دو الگوی عمدۀ نظام ساختار مفهومی و دستور شناختی است و مؤلف به تفصیل به بررسی و تحلیل هر بخش بر مبنای فصول یازده گانۀ کتاب پرداخته است .

پس از کلیات، «بازتاب اندیشه در زبان» بررسی می‌شود، یعنی زبان همچون فکر، دارای نظام و ساختار دانسته شده است به این معنی که ما بر مبنای برخی حوزه‌های مفهومی از جمله زمان و مکان و بسیاری حوزه‌های دیگر، مفاهیم انتزاعی را بر اساس مفاهیم عینی درک می‌کنیم و همان را به زبان می‌آوریم آن‌گونه که حرکت و فاصله، دو حوزۀ عینی هستند که ما مفاهیم انتزاعی را بر مبنای آنها می‌سنجیم و ناخودآگاه به گفتار بدل می‌کنیم. باید گفت برخلاف رویکردهای زبان شناختی که نظام زبان به حوزه‌هایی مانند واج شناسی، معنی شناسی، صرف و نحو، کاربردشناسی و غیره تقسیم می‌شود و هر حوزه اصول و قواعد خاص خود را دارد؛ در اصل تعمیم، تأکید بر جنبه‌های مشترک حوزه‌های مختلف زبانی است یعنی در این دیدگاه مطالعۀ ساختار، اکتساب و کاربرد زبان و ارتباط آنها بر تعبیرگری، مقوله بندی، مفاهیم معنایی و سایر قوای ذهنی کاویده می‌گردد، بنابراین در این نظریه از قواعدی مانند صرف و نحو محض سخنی به میان نمی‌آید بلکه از قواعدی شناختی صحبت می‌شود که در همۀ حوزه‌های زبان کاربرد دارند. قبل از شروع فصل‌های این بخش، طی مقدمه‌ای‌، مبحثی با عبارت «معنی شناسی شناختی» عنوان می‌گردد، به این معنی که در دهۀ 1970 این اصطلاح در برابر «معنی‌شناسی صدق و کذب» به وجود آمد، مفهومی که زبان شناسان صورت‌گرا مطرح کردند، و معتقد بودند که معنی، رابطۀ میان واژه‌ها و جهان خارج است و نظام شناختی را از نظام زبانی جدا می‌کردند، اما در مقابل ایشان معنی شناسان شناختی، معنی زبانی را باز نمود ساختار مفهومی می‌دانند یعنی معنی زبانی بازنمود سازمان ذهنی است و در آن از مفاهیمی چون استعاره، مجاز، معنی دائرة المعارفی، مقوله‌‌بندی، نظریۀ سرنمون، فضاهای ذهنی و آمیزۀ مفهومی استفاده می‌شود.