تفسیر سوره‌ی فاتحه مقاله

مخاطب ساختن خداوند در صیفه دوم شخص به جای سوم شخص، بیانگر یک رابطة مستقیم من ـ تو است که در آن خداوند پرستیده می‌شود به عنوان کسی که در برابر پرستنده حاضر است و بنابراین پرستنده او را مستقیما، مخاطب می‌سازد (طباطبایی) و این امتیازی است که در اسلام همة انسان‌ها از آن برخوردار شده‌اند، چه آنها را به یک طبقه، کاهنانه متمایز چونان واسطة میان انسان‌ها و خداوند، نیازی نیست. برخی راه راست را خود قرآن می‌دانند (طبری، طوسی، طبرسی» و دیگرانی هم راه راست، را اسلام (طبرسی، طوسی، بقاعی) یا پیامبر(ص) (قرطبی) معنا می‌کنند. بودن بر راه راست یا بر یک راه راست، به شرحی که معمولا در قرآن کریم بیان شده است، می‌تواند به معنای هم‌گام شدن باخدا به سوی خدا نیز تفسیر شود: «به سوی خدا» به این دلیل که خداوند مؤمنان را «به سوی خویش بر راهی راست هدایت می‌کند» (4:175) (یهدیهم إلیه صراطا مستقیما)؛ و «با خدا»، به این دلیل که خود خدا بر راهی راست است، مانند آنجا که هود نبی(ع) می‌گوید: إنی توکلت علی‌الله ربی و ربکم ما من دابة إلا هو آخذ بناصیتها، إن ربی علی صراط مستقیم، «به راستی من بر خداوند، پروردگار خودم و پرورگار شما توکل کردم، هیچ جنبده‌ای نیست مگر اینکه او پیشانی‌اش را در دست دارد. در این آیه، توأمان سه چیز از خداوند خواسته شده است و کار هدایت فقط با هر سه راست می‌آید.